Alle sites en commentatoren waren er na ronde 8 als de kippen bij om te toeteren dat Carlsen nota bene met een ronde op overschot zijn 7^de tornooi op rij had gewonnen. Alle? Nou nee: een obligate en eenzame criticaster smaalde dat de organisatoren het format precies zo hadden gekozen opdat de Noor zeker zou winnen, wat tot voor vandaag maar één keer gelukt was. Je moet goed gek zijn om te willen afdingen op het succesrijk parcours van de wereldkampioen sinds de laatste WK-match – toen stond hij maar 3 ELO’tjes voor Caruana, intussen ruim 50, plus: op een haar of wat van z’n hoogste rating ooit en een paar haren meer van het magische 2900 – maar een minimale gekte wil ik mij wel veroorloven. _LEESMEER_

Eerst de afloop. Ronde 7: na 2 ronden zonder enige klassieke winst, was het Ding die de ban brak ten koste van Mamedyarov. In de klassieke tabel stond hij daarmee alleen eerst. Armageddongewijs wonnen Caruana (dus toch!) en Vachier-Lagrave (van Anand en Grischuk) en was er remisewinst voor Aronian en (nog maar eens) Carlsen (ten koste van Yu en So). In de stand leidde de wereldkampioen met een comfortabele 2 punten op Aronian, 2,5 op Yu en 3,5 op Ding. Volop kansen dus om al in de 8^ste ronde de zaak binnen te halen.

Ronde 8: twee klassieke zeges, deze keer, en niet van de minste. Carlsen nam het heft voor de eindzege volop in eigen handen en versloeg Yu, en Caruana nam succesvol de maat van Carlsens dichtste belager Aronian. In één klap was het pleit beslecht: de wereldkampioen had nu maar liefst 4 punten voorsprong op de Armeniër, dubbel zoveel als in de resterende ronde kon worden goedgemaakt, en dan alleen nog in het beste geval. In het Armageddon verder won Vachier-Lagrave van Ding en Anand van Grischuk, en behaalde So remisewinst tegen Mamedyarov. In de stand verschilden nummer 2, Aronian, en nummer 8, Anand, maar 1,5 punt, ergo: kandidaten genoeg nog voor een beste ereplaats.

Ronde 9. Om te eindigen opnieuw maar een enkel klassiek succes: Yu veerde terug na zijn verlies in één beurt tegen Carlsen en gaf Mamedyarov een koekje van hetzelfde deeg. De klapper (nu ja) van de speeldag was echter de confrontatie Caruana–Carlsen: de Amerikaan, die wat bleekjes was begonnen maar intussen wel op stoom gekomen, miste maar net de klassieke winst, maar trok vervolgens het Armageddonspel knap naar zich toe. Wie had dat kunnen vermoeden: de wereldkampioen, meestal ongenaakbaar in het snelgebeuren, en zijn laatste uitdager, niet bepaald bekend voor z’n ongenaakbaarheid in dat soort schaak? Het mag even onderstreept worden. In de andere extrabeurten versloeg So Vachier-Lagrave, en boekten Aronian en Grischuk remisewinst tegen Anand en Ding. Daarmee gingen de ereplaatsen naar Aronian en Yu op 2-3, en Caruana en So op 4-5 (telkens ex-aequo en in SB-volgorde). Ding eindigt pas (zie verder) 6^de.

En dan nu de beloofde minimale gekte. Al dat gejubel voor Carlsen is nogal sensationalistisch en zelfs tendentieus. Zonder Armageddon eindigt hij gelijk met Ding (beiden 5,5/9) en wint Ding het pleit met een betere SB. Uiteraard is dat ook een vertekening, omdat men vaker op Armageddonsucces heeft gerekend dan op klassieke winst: Carlsen zelf, die doorgaans het uiterste uit een kan wil halen die volgens alle anderen leeg zou moeten zijn, gaf zonder omwegen toe dat hij hier het klassieke malen en uitmelken gewillig oversloeg met het oog op zijn meesterschap in het snelle alles-of-nietstoetje. Hij zei ook dat hij niet zo tevreden was met zijn spel in dit tornooi, wat een stuk realistischer is dan de inzichten van de superlatieven strooiende en loftuitende jubelcommentatoren. Natuurlijk wint hij, en natuurlijk is het zijn 7^de op rij (en z’n 2^de in Altibox Norway), maar kijk ook eens naar de contextuele factoren, die deze eindzege misschien toch wel wat (moeten) relativeren.   

Tijd om het Noorse experiment eens goed tegen het licht te houden. Op andere sites valt te lezen wat de spelers er zoal van vonden. Verrassend, voor mij alleszins, is dat ze het niet ronduit afwijzen. Sommigen vonden het best oké, andere dat het nog beter kon, maar echt niemand oordeelde dat het in de vuilbak thuishoorde. Ik, hoogstpersoonlijk en als bescheiden schaakprutser, doe dat dus wel. Deze ongein kun je niet willen, tenzij je het schaak helemaal naar de chocodijzen wil helpen. Ik licht mijn oordeel even toe.

Zoals in een vorig bericht gesteld, de bedoeling van dit format was om het “excessieve aantal remises” tegen te gaan. Dat doe je dus niet met een pakweg even groot aantal remises als voordien. Het waren er 34, op 45 partijen. Dat is ruim 75%, en gemiddeld 3,78 per ronde. In 3 van de 9 ronden eindigden alle partijen op remise, in 1 ronde (de 3^de) was er maar één. Goed ja, alsof ik van buiten weet hoe dat zit in alle andere tornooien, maar om er één uit te pikken (waarin Ding door zijn heupfractuur 6 partijen miste): vorig jaar was het 28 remises op 39 partijen, bijna 72% ‘slechts’. Ik hoef het niet uitgebreid aan te tonen: het aantal remises hier dit jaar is niet noemenswaardig anders dan elders. In dat opzicht is het “experiment” regelrecht mislukt.

Men kan opmerken: dat is niet het punt, het gaat er om telkens een ‘winnaar’ te hebben. Mooi, maar wat levert dat dan op? Almaar hetzelfde grote aantal remises in het reguliere schaak (geeuw, geeuw, gaap, gaap), ook nog een pak (winst)remises in Armageddon, het is geen garantie op kwalitatief beter en hoogstaander schaak. Integendeel, want men gaat ten dele, zie Carlsen boven, de pure strijd uit de weg om de zaken af te lappen in een haastig en blunderrijk tijdnoodspel. Goed voorbeeld was ronde 6: Grischuk zet pardoes zijn loper in, So stort zichzelf in een mat in 1 en Ding, winstremise in de hand, geeft een volle toren weg en meteen de partij. Het zijn dingen die ons moeiteloos óók overkomen. Of misschien niet eens.

Moet dat dus het nieuwe schaak voorstellen? Is dat de manier om het broodnodige publiek te winnen? Daar heb ik een dubbel antwoord op (het waren ook twee vragen): dan is het een totaal ander spel en waarom zou je een publiek willen dat in wezen niet of nooit de aandacht of interesse kan opbrengen voor schaken zoals het is? Om nogmaals wat voetbalbeeldspraak te gebruiken (wel wetend dat alle vergelijkingen ergens mank lopen, maar het geeft een idee): ter wille van een publiek dat niet kan of wil genieten van 90 dan wel 120 minuten klassieke strijd, misschien met alles van hoogstandjes en pareltjes en andere subliemigheden, zou men de reguliere speeltijd zwaar inkorten, zodat de zaken zoveel mogelijk beslist kunnen worden in het allesbepalende, uitermate spectaculaire en van snelwisselende emoties overlopende penaltytrappen. Het nieuwe voetbal. Nee, dat is geen voetbal meer en het publiek dat zoiets wil, hoef ik niet.

Kortom (anders ben ik morgen nog bezig): afvoeren die handel! Laat desgevallend winstpartijen zwaarder doorwegen, of zo, maar laat het klassieke schaak in ere en gebruik, als het dan toch niet anders kan, die ijlschaaktiebreakers waar het nauwelijks anders kan (bv. een knock-outtornooi). Of je het nu wilt of niet, remise op hoog niveau kun je niet oplossen door het niveau te verlagen tot loterijschaak.