Stand van zaken na 12 partijen (en de laatste rustdag). Vier zeges, twee keer zoveel (soms bloedstollende) remises en geen kip die met zekerheid kan zeggen waar dit op uit gaat draaien. De laatste twee reguliere partijen zouden de beslissing kunnen brengen, maar kondigen zich alvast aan als een potje nagelbijten om u tegen te zeggen: één fout(je) of onachtzaamheid kan volstaan om de match te verliezen, want als het misloopt, is er nog amper (na partij 13) of géén kans (na partij 14) meer op herstel. Spanning ten top, kortom, al betekent dat niet dat we goed zouden kunnen inschatten hoe de beide kemphanen dat ervaren. Om dit soort tweekampen met kans op succes te kunnen spelen, moet je sowieso over een gezonde dosis koelekikkerzenuwen beschikken.

13^de partij: Gukesh-Ding

De vrees dat beide heren nu wel op remise zouden gaan spelen, om zeker te zijn dat ze minstens de  (rapid) tiebreaks zouden halen, blijkt vrijwel meteen ongegrond. Gukesh doet de wereldkampioen de duimschroeven aan, maar met een mengeling van uitstekende verdedigende vaardigheden en het nodige geluk weet Ding de storm te doorstaan.

Gukesh gaat weer voor de koningspion, en net zoals in de 1^ste en de 5^de partij krijgen we een Franse opening. Het moet echter niet lang duren of de ene dan wel de andere weet zich geconfronteerd met iets waarop hij niet had gerekend. In dit geval Ding, want op de 5^de zet laat Gukesh de opstoot f4 achterwege (wat hij in de 1^ste partij speelde), ten voordele van een onmiddellijk 5. Pce2. Even later volgt 7. a3, een zelden gespeelde voortzetting, en al even zelden succesrijk, maar dan is Ding al wel van zijn melk: komt die f4 nu nog of niet, hoe zit dat met die zetvolgorde? Eén analist vindt het niettemin toch maar pover huiswerk van Gukesh.

Met 8. Le3 betreedt de uitdager een onbegaan pad, bedoeld om zijn steunpunt d4 extra te versterken. Ding reageert, na alweer lange overpeinzingen, te flauwtjes met 8. … Pb6. Gukesh trekt er zich weinig van aan en ontwikkelt krachtig verder, maar verzuimt kort nadien om aggressiever uit de hoek te komen: met 12. Pge2 staat hij positioneel wel oké, maar 12. Dg4 was pittiger geweest. Ding zit alvast wel geprangd met zijn dameloper, die maar moeilijk in het spel kan komen. Een euvel dat niet onbekend is in de Franse opening. Naar eigen zeggen verkeek hij zich ook op 19. De2 en 22. Lf4, “excellent moves”, die Gukesh almaar meer wind in de zeilen geven.

Zo stilaan lijken we op weg naar een weerbots van partij 12 en een 3^de zege op rij. De uitdager verbetert zijn stelling systematisch, het is enkel zoeken naar het beste plan om zijn voordeel om te zetten in winst. En net dan gebeurt weer wat al zo vaak is gebeurd: een cruciaal foutje, waardoor de tegenstander de kans krijgt om weer in de partij te komen. In onderstaande stelling speelde Gukesh 31. Pe4, wat Ding de kans gaf op 31. …  Tf8 (en een zucht van opluchting), terwijl 31. Txe8 Dxe8 32. Pe4 zowat beslissend zou geweest zijn.

De misser in kwestie vormt deel 1 van operatie redding. In het vervolg breit Ding de goede verdedigende zetten aan elkaar, ondanks zijn nu al bijna spreekwoordelijke tijdnoodperikelen. Hij kan afwikkelen naar een dame-en-toreneindspel, dat objectief wel remise is, maar waarin precisie niettemin een dwingende vereiste is. Op zet 68 is het ergste voorbij en wordt de vrede getekend.

Na een zege en tegenzege blijft het evenwicht opnieuw gehandhaafd, al kostte het de wereldkampioen aardig wat moeite. Het was wel zijn laatste partij met zwart, terwijl Gukesh zijn laatste witte kruit heeft moeten verschieten. Zou dat beloven, of wordt het morgen gewoon een opstapje naar tiebreaks op vrijdag? Ding toonde zich alvast strijdvaardig: “Ik denk niet dat je morgen een kort gelijkspel zult zien“.

14^de partij: Ding-Gukesh

Profetische woorden. Voor zijn laatste witpartij opteert Ding voor 1. Pf3. Het was al de 4^de keer dat de Réti-opening op het bord kwam (Ding, 4^de partij, Gukesh, 7^de en 11^de partij), maar Réti blijkt wel vaker over te gaan in iets anders, en ook nu weer komt er al snel iets op het bord dat nog niet op het bord was geweest. Je tegenstander in de opening verrassen, en liefst zo snel mogelijk, was zo’n beetje de rode draad van dit WK. Na 4 zetten staat er zowaar een omgekeerde Grünfeld op het bord, al wordt die gecatalogiseerd als Réti, Koningsindische Aanval. Hoe dan ook geen stelling die we hier al eerder zagen.  

Nagelnieuw mag je het natuurlijk niet noemen. Maar Gukesh komt al gauw met een nieuw idee: 6 … Pge2. De bedoeling is om (na 5. 0-0 cxd4 6. Pxd4) met het damepaard de witte hengst (of merrie, over gender ga ik mij niet uitspreken) op d4 te slaan en dan het koningspaard op c6 te posteren. Nadeel is wel dat die koninklijke havervreter daarmee weg is uit de buurt van zijn baas, terwijl die later best wel hippische bescherming zou kunnen nodig hebben. Voorlopig geen probleem, maar je weet nooit.

Ding neemt zoals gebruikelijk zijn tijd, maar reageert goed, met solide tegenzetten, op dat plan van Gukesh, maar die zet onnauwkeurig voort (13. … Lb6), wat in commentaarstudio’s meteen voor opwinding zorgt. Zijn er plots winstkansen voor Ding? De wereldkampioen laat zich niet gek maken (niet moeilijk: in de speelruimte dringt natuurlijk niets door van welke commotie van buitenaf ook) en kiest voor veiligheid en vereenvoudiging. Er was geen enkele reden om kost wat kost te willen winnen. Anderzijds: mogelijkheden te over om naar remise af te wikkelen, en de beslissing in de tiebreaks te laten vallen. Alleen kiest hij voor een veeleer zwak plan ter zake, met een minpion en ruimte genoeg voor Gukesh om de druk hoog te houden.

Het eindspel, objectief vast wel remise, is verraderlijk. Met zijn pluspion en bijna een vol uur tijdvoordeel zit Gukesh in een zetel: hij kan Ding danig doen zweten, en die heeft amper tijd om telkens de goede zet(ten) te vinden. De lichaamstaal spreekt boekdelen: Gukesh is de rust en kalmte zelve, Ding zit geen moment stil, schuift constant op en neer met zijn stoel, is één al spanning en nervositeit. Ook de besten plegen dan al eens te kraken.

Het drama zal zich voltrekken, zoals ook al gebeurde in de 11^de partij. Terwijl iedereen verwacht dat Ding het uiteindelijk wel redt, omdat Gukesh in se geen echte winstkansen heeft, valt in één klap het doek over dit WK. Ding blundert (en ik bespaar u de consternatie, de kreten, de uitroepen en al zeker de hysterie op ChessBase India): 55. Tf2??

Een aanbod tot torenruil, en dus vereenvoudiging, en dus zal het wel remise zijn, zeker? Niet dus. Gukesh heeft even tijd nodig (eerste idee: 56. … Tb3, geen torenruil toestaan), maar merkt dan, en het ongeloof op zijn gezicht groeit met de seconde, wat er zo onweerlegbaar dodelijk in de stelling zit.

Je ziet het doorsijpelen: eerst kijkt hij bijzonder ernstig, verontrust bijna, of het idee wel klopt, dan gaan de handen voor de mond, hij blijft staren naar wat hij nauwelijks kan geloven, en dan neemt hij resoluut zijn flesje water vast voor een broodnodige slok, kwestie van opnieuw tot rust te komen. Arme, arme Ding intussen: een hoopje ellende, zich volop bewust nu van zijn kemel en van de mokerslag die hem zo dadelijk zal worden toegediend, bijna pijnlijk lang na de zet die hem de titel gaat kosten. Ten slotte is het zover: 55. … Txf2 56. Kxf2 Ld5!!, de lopers gaan er onherroepelijk af en er is geen verweer tegen het opdringen van de zwarte koning, die in luttele zetten de laatste witte pion zal consumeren en een eigen pion naar promotie leiden. Gukesh kan zich nu nog amper inhouden, stapt van het bord weg om zijn tegenstander niet te confronteren met zijn gierende emoties, en dan geeft Ding op.     

Het is zover. De nieuwe wereldkampioen kan lach noch traan langer onderdrukken. Terwijl Ding er na de onmiddellijke plichtplegingen snel vandoor gaat – wat anders? – zit Gukesh voor het bord, in tranen de stukken weer op hun plaats te zetten. Uiteindelijk staat hij recht, en pas dan volgt een blij en vrolijk zegebaar. Het is gebeurd, het is voorbij, the dream has just begun! Mooie woorden nog van Ding op de persconferentie: “Ik denk dat ik mijn beste tornooi van het jaar heb gespeeld. Ik moet beter kunnen, maar gisteren was ik al met veel geluk ontsnapt, en dan is het ook wel fair als ik uiteindelijk verlies. Ik heb nergens spijt van!”

Niet iedereen was laaiend enthousiast over dit WK. Het stelt weinig voor als de beste speler niet speelt, aldus Kasparov, doelend op Carlsen. Niveau tweede of derde ronde in een open toernooi, vindt Carlsen, waarin je zwakkere tegenstander nog door de opening spartelt, waarna je hem puur op klasse verslaat. En Kramnik bestempelt het als het einde van het schaken zoals we het tot nu kenden, met een ongeziene, kinderlijke blunder als toetje. Ach, wereldkampioenen eigendunk. Het was een spannend en boeiend WK, dat heel anders verliep dan velen en ook die stuurlui aan de wal hadden verwacht, met hoogten en uiteraard ook laagten. So what? Ik denk niet dat er zoveel nieuws is onder de zon. Ik denk ook dat hoe harder men uithaalt, hoe meer men zelf de pedalen kwijt is. Leven met voorbije en vergane roem, is nu eenmaal moeilijk. Laten we eerst maar eens kijken hoe deze 18-jarige, jongste wereldkampioen ooit, het er als titelhouder vanaf brengt. En hoe veel beter hij wellicht nog wordt. Wie weet wie hij nog allemaal overklast …