We zijn intussen aan de 3de rustdag toe, wat impliceert dat we niet alleen al 2 partijen voorbij de helft zitten, maar ook dat er nog maar 5 gaan volgen. Time flies when you’re having fun.
7de partij: Gukesh-Ding
De laatste schermutseling van de eerste helft. In de vorige twee partijen was Ding nogal lauw omgesprongen met de kansen die er toch wel opdoken, en misschien – alle goede dingen bestaan uit drie – mochten we vandaag dan toch iets verwachten. De titelhouder had natuurlijk wel zwart, maar mogelijk had Gukesh nog eens wat vuuurwerk klaar. Per slot van rekening wachten we nu toch al 4 partijen lang op een nieuw winstpunt.
Verrassinkje: de uitdager kiest niet tussen 1. e4, d4 of c4, maar haalt zijn koningsros van stal: 1. Pf3. Dat zie je ook maar zelden in een WK (al deed Ding het zelf al in partij 4), denk ik spontaan, en een korte check bevestigt dat: in het vorige WK gebeurde het één keer, en dan nog in de rapid play-off (3de partij). We moeten verder al teruggaan tot het WK van 2013 (1ste en 3de partij), toen Carlsen de kroon overnam van Anand. Vóór Réti was dit gewoon één van de Onregelmatige Openingen, tegenwoordig is het de 3de keuze na 1. e4 en 1. d4. Enkele zetten later staan we in wat ook wel Omgekeerd Koningsindisch of Koningsindische Aanval wordt genoemd, en dan stappen we over naar de Neo-Grünfeld of Fianchetto Grünfeld. Kwestie van prep zit Gukesh vast waar hij wil, want dan poneert hij 7. Te1. Ding na afloop: “Ik kwam net terug van het toilet toen ik de zet zag, en het was een complete schok.” Ook Carlsen was onder de indruk: “… een geweldige verrassing … want die totaal nieuwe ideeën, dat zie je niet vaak, zelfs in een WK”.
Ding trekt een halfuurtje uit voor zijn antwoord, 7. … dxc4, maar dan gooit Gukesh er nog een echt nieuwtje tegenaan, 8. e4. Ding reageert niet helemaal nauwkeurig, maar voor het echt warm wordt, kan hij wel een reeksje beste zetten uit zijn mouw schudden. Toch voelt hij zich niet lekker in de partij, en misschien wel minder lekker dan nodig: de digitale weetal ziet nog lang geen significant verschil. Op Gukesh’ “creatieve” 19. b4 reageert hij met 19. … c4, een strategisch te verantwoorden keuze, want 19. … cxb4 leek wat tactische grappen en verwikkelingen betreft een doos van Pandora. Met 20. Le3 wordt hij echter opnieuw verrast: waar moet de zwarte dame (op b6) nu naartoe? Naar a6 dan maar, om enkele zetten later pion a2 mee te graaien, zo’n beetje uit wanhoop (hopeloze stelling, geen tijd, …) van dan-heb-ik-toch-een-pion, terwijl de evaluatie slechts een minimaal voordeel voor wit aangaf. Dat wordt nu wel meer, en na 26. a5 wordt het best warm voor zwart. Gukesh vermijdt herhaling van zetten, tot groot jolijt van het Indiase heir, maar daarmee is de winst nog niet binnen.
De twee komen beiden op 15 minuten, in een stelling die behoorlijk verraderlijke kanten heeft. Gukesh mist enkele beste voortzettingen, Ding verdedigt zich sterk. Dames en twee stel lichte stukken gaan de doos in, per saldo staat wit nog steeds beter, maar nadat de titelhouder uitpakt met 36. … Pc6 gaat dat voordeel stilaan in rook op. Net als iedereen lijkt te denken dat de boel alweer in remise zal verzanden, gaat Ding, met nog 7 seconden vóór de tijdcontrole, in de fout. De enige zet was 40. … Pc8, Ding doet 40. … Ke5, “objectief verliezend”, aldus één commentaar. Een computeranalyse elders schat het een tikkeltje anders in: het verschil tussen beide zetten is minimaal en geen van beide verandert veel aan de evaluatie na wits 40ste zet. Feit is dat wit iets beter staat, maar dat de winst nog lang niet verzekerd is. In het onmiddellijke vervolg kiest Ding echter niet de zekerste weg naar remise, en opnieuw dreigt de uitdager te gaan oogsten.
Dat was dan zonder Hou-Ding-i gerekend. De wereldkampioen vindt enkele fraaie zetten, terwijl Gukesh zich murw zoekt naar een winst die hem hoe langer hoe meer door de vingers glipt. En het kan altijd nog spectaculairder, want zie, plots lijkt de hele zaak nog te kunnen kantelen ook, vooral als Gukesh even tot op 2 seconden van zijn vlagtijd komt. Cool is hij wel. Remise, dus, en zonder meer de spannendste en zenuwslopendste tot nu toe. Mooie conclusie van commentator Peter Leko: “Gukesh verdiende te winnen, Ding om niet te verliezen, maar je kunt maar één resultaat hebben.”
8ste partij: Ding-Gukesh
In blokjes van 3 partijen is er altijd iemand die maar één keer wit heeft, en in dit geval was dat Ding. Een nadeel dat strikt genomen berust op gezichtsbedrog, maar je zult maar net dan een goaltje tegen slikken: hoe je een rustdag ingaat is psychologisch ook niet onbelangrijk. Zover is het natuurlijk niet, en na de roetsjbaanpartij van gisteren zou het niet grotelijks verrassen als er nu even op veiligheid en zekerheid werd gespeeld. O ja? Dat was van een niets-is-minder-waargehalte van hier tot in Timboektoe (om Koozebane maar niet te noemen), maar wisten wij veel bij de aanvang van deze 8ste partij!
Kijk eens aan, 1. c4 komt uit de Chinese openingsbus, en Gukesh opteert voor 1. … e5, volgens Paul Van der Sterren “zowel het meest eenvoudige als het meest radicale antwoord”, en de reden dat de enen graag 1. c4 spelen en de anderen het verafschuwen. Onvervalst Engels, kortom, of Omgekeerd Siciliaans, u kiest maar. Na 2. Pc3 volgt de loperuitval 2. Lb4+. Toen Van der Sterren zijn boek over “Flankspelen” schreef (2005), heette het nog dat “deze jongste variant … nog geen naam” had, maar bijna 20 jaar later noemen we dat de Kramnik-Shirov Counterattack (… Tegenaanval). Mijn interesse was meteen gewekt!
Na 3. Pd5 Le7 wordt het witte paard snel tot een verklaring gedwongen, want op d5 staat het nog niet meteen lekker te blinken. Op 5. … c6 is het zover, en Ding ruilt dan de loper op e7, waarna Gukesh terugslaat met 6. … Pxe7, meteen de pointe van de zaak, want zwart wil zijn koningspaard naar e7 ontwikkelen. Het nieuwtje komt een zet later: 7. … f6. De rokade kan wachten, eerst maar eens een snel … d5 prepareren. Niets zo diep op Aarde als Gukesh’ openingsvoorbereiding! Zie:
Gevolg: Ding moet alweer op eigen kracht aan de bak en verbruikt een pak meer tijd dan zijn tegenstander. Niet dat er meteen acuut gevaar dreigt, maar verder zit Gukesh wel in een zetel. Of Ding hem uit zijn huiswerk wou halen, is niet duidelijk, maar hij behandelt de stelling wel op een ongewone wijze, te weten een “uitgegleden loper” op a3 (i.p.v. b2), en een toch wel tweesnijdende opstoot van zijn f-pion (“principieel maar riskant”, klonk het commentaar). Grappig detail: de wereldkampioen verbrak en passant het record van Max Euwe van, in een WK, het grootste aantal zetten zonder je centrumpionnen op te spelen: Euwe speelde in 1935 14. d3 als eerste centrumpionzet, Ding verpulvert die reeks met 19. d3.
Het kost allemaal wel veel tijd: rond de 20ste zet rest hem nog maar een halfuurToch lijkt het erop dat hij de moeilijkheden heeft weten op te lossen. Dan echter loopt hij met 22. Tb1 in een geniepig valletje van Gukesh. Er volgt 22. … b5 23. cxb5 Db6+. Het tussenschaak belet dat zwart een pion verliest en bezorgt hem vervolgens twee verbonden vrijpionnen, terwijl ook a2 hangt dat het klettert. De winst is geen boogscheut ver meer. Leko: “Om dit te overleven heeft Ding nu echt wel een mirakel nodig, denk ik.” Gek genoeg dwingt zijn tijdsgebrek Ding tot een plan dat op een misrekening berust, maar dat wel het voordeel heeft dat Gukesh aan het twijfelen slaat: “De stelling werd best wel verraderlijk, ik moest uiterst nauwkeurig spelen.” Aan beide kanten wordt echter verkeerd gerekend: Dings plan klopt niet, maar Gukesh speelt het verkeerde paard naar c5. Daarmee is de winst zowat verzwonden, maar het is niet het einde van het spektakel.
Dan gaat het snel. Gukesh verkijkt zich op 28. De1 (hij had Dd2 verwacht) en na 28. … Le6 is het plots wit die de overwinning ruikt. Min of meer geforceerd ontstaat een stelling waarin wit een kwaliteit heeft tegen de zwarte vrijpionnen. Beide spelers schatten de zaak echter verkeerd in: Ding onderschat, Gukesh overschat. Des te pittiger voor de spanning, natuurlijk, wat Maurice Ashley, die o.m. de persconferenties leidt, tot de zelfironische ontboezeming brengt: “Ik verlies het haar van mijn hoofd terwijl ik deze partijen volg.” Hij is echter niet de enige die de spanning soms ondraaglijk vindt. Toen Gukesh met 42. … Dg2 voor de 3de keer dezelfde stelling op het bord kon brengen, en doodgemoedereerd tot 42. … Da2+ besloot, schoot ik spontaan ook uit, en excusez les mots: “Ma kieken, get in ene zet remies en gedoegetni!” Dat doe je toch, als de ander er beter lijkt voor te staan? Ik was niet de enige: commentator Naroditsky bestierf het ongeveer live tijdens de uitzending. Hoe dan ook, Gukesh verschilde met mij en hem van mening: “Ik vond niet dat ik veel gevaar liep, dus waarom niet?” Enfin. Niet veel later kan Ding dameruil afdwingen, en wat volgt neutraliseert geforceerd het materiaalverschil en mondt uit in een ongelijkeloperseindspel (met een waardeloze witte pluspion) dat meteen remise wordt gegeven. Nou moe! Als het straks weer crescendo gaat, is het morgen bingo!
9de partij: Gukesh-Ding
Welke opening zou het deze keer worden? Iets wat al eens eerder werd geprobeerd, of zoeken we het opnieuw elders? Het had iets van beide mogelijkheden: ja, 1. d4, nee, een Catalaan (met 3. … Lb4 4. Ld2 Le7). Een solide bedoening, waarin zwart stevig staat en wit niet gauw aan voordeel kan gaan denken. Gukesh opteert voor 9. Td1, i.p.v. het meest gespeelde 9. Lf4 (Carlsen speelde recent ook 9. a4) en het zelden beproefde 10. Lc3 (wat Giri in augustus nog tegen Niemann deed, toen hij weliswaar veloor). Ding ontwikkelt gewoon verder en zoekt niet meteen naar wegen om de vlam in de pan te jagen.
Het laat zich al gauw niet aanzien dat er straks nog echt vuurwerk volgt. Analist Rafael Leitao is niet onder de indruk van Gukesh’ huiswerk: na 12 zetten heeft zwart al gelijkspel, stelt hij. Ding komt daar met een nieuwe zet: 12. … Tfd8. Bekend was 12. … Tac8, uit L’Ami–Fedorchuk, 2018, waarin zwart evengoed oké staat. Enkele zetten later oogt de stelling een ietsiepietsie beter voor de uitdager, en vervolgens gaan er wat stukken de doos in, maar dan laat Gukesh, middels 20. Db5, alle kans op voordeel alweer verzwinden (met 20. … Pe5 had hij dat nog enigszins kunnen ambiëren). Niet veel later gaan ook de dames van het bord en is de stelling zo remise als wat, maar de regels staan de spelers niet toe om een aanbod in die zin te doen voor de 40ste zet, ergo: de heren, niet geneigd om een herhaling van zetten in elkaar te flansen, spelen nog een tijd door, uiteindelijk zelfs tot er enkel twee blote koningen resten. De laatste bijna 30 zetten (26-54) waren in wezen echter overbodig. Tussenstand: 4,5-4,5.
Conclusies, na dit 3de schuifje van 3 partijen? Gukesh zat iets dichter bij de winst dan de titelhouder (het had gekund in partijen 7 en 8), maar die hield stand, ofwel omdat de uitdager zijn voordeel liet verwateren, ofwel omdat Ding verdedigend vaak de beste zetten vond, soms gewoon beide. De aard van het gevecht is wel veranderd: na een spectaculair begin houden de twee elkaar goeddeels in evenwicht. We zitten nu al aan 6 remises achter elkaar, een beetje zoals vroeger, en (nagenoeg) geen mens die dat had voorspeld. Aan spanning natuurlijk geen gebrek: met nog 5 partijen te gaan (minimaal 3, alleszins), is een bloedstollend slot niet ondenkbaar. Verliezen is hoe langer hoe minder een optie: de tijd om terug te slaan wordt almaar beperkter. Tegelijk kun je dan gaan vrezen dat de heren de risico’s helemaal gaan schuwen en gaan rekenen op play-offs (rapid, blitz, …). Dat mogen we met z’n allen niet willen, natuurlijk, maar helaas zijn we wat dat betreft niet aan zet …