Ter aanvulling, reacties van of uit de schaakwereld, eerst van FIDE zelf. Ondanks het besluit om een aantal evenementen uit Rusland weg te halen, heeft de organisatie zich niet uitgesproken over de “militaire operatie” van Rusland in Oekraïne, in tegenstelling tot andere sportbonden, zoals UEFA, die de “Russische militaire invasie” expliciet veroordeelden. FIDE kwam officieel niet verder dan het uiten van “ernstige bezorgdheid” omtrent de “huidige snel verslechterende geopolitieke toestand”. Erg bruikbaar taalgebruik, overigens, voor een les over eufemismen en dies meer … _LEESMEER_

FIDE-president Arkady Dvorkovich, in een vorig leven topfuncties bekledend in de Russische regering (o.m. assistent van toenmalig president Medvedev, 2008-2012, en nadien vice-premier onder diezelfde, nu premier, Medvedev, 2012-2018), gaf enige toelichting aan Russische reporters: het was geen kwestie van zijn reactie, maar een gezamenlijke beslissing van de FIDE-raad. Objectief gezien was het nodig, omdat heel wat landen in deze omstandigheden niet naar Moskou zouden (kunnen/mogen/willen) komen. Hoe het in de toekomst zou gaan – grote, internationale schaakevenementen plegen wel meer in Rusland plaats te vinden – kon hij nog niet zeggen. Dat zou onder meer besproken worden in de eerstvolgende FIDE-raad nu zondag.

Kon de voorzitter van FIDE anders dan zich zo neutraal mogelijk uitdrukken? Laat ik dat retorisch bedoelen,  maar wie zich niet op de vlakte hield, was één van zijn vice-presidenten, Nigel Short: “De Russische invasie van Oekraïne is de ontstellendste daad van agressie tegen een soevereine staat.”

In dezelfde lijn lag, nogal begrijpelijk, de reactie van de Oekraïense Schaakfederatie. Die riep iedereen op om, in het licht van “FIDE’s terughoudendheid om een oorlog een oorlog te noemen”, de gewelddadige invasie te veroordelen en stelde verder dat “alle rekeningen en sponsors van FIDE nu onder de sancties vallen en (dat) FIDE zelf nog steeds wordt geleid door Poetin’s goede vriend – Arkady Dvorkovich”. Leden van de federatie drongen er voorts op aan dat FIDE een Algemene Vergadering zou samenroepen, ergens buiten het territorium van Rusland en Wit-Rusland, om het gedrag van het voorzitterschap en de herverkiezing van de bestuursorganen te veroordelen, Russische schakers van internationale schaaktornooien te weren en Russische kandidaturen bij komende FIDE-verkiezingen uit te sluiten. Tot slot vroegen ze de bestraffing van GM’s van naam en faam die zich openlijk achter Poetins criminele agressie schaarden.

Dat brengt ons vooral bij twee toppers uit het Russische schaak. Oud-wereldkampioen Karpov, lid van de Doema, het Russische parlement, stemde voor de resolutie omtrent de erkenning van de opstandige regio’s in Donetsk en Loegansk en werd om die reden ook op de sanctielijst geplaatst (net als alle leden die voor stemden). Immers, hij zou daarmee ook ingestemd hebben met de gewelddadige invasie die volgde, maar is dat wel zo? Bij mijn weten ging die resolutie, die overigens niet-bindend was, enkel over het al dan niet erkennen van de onafhankelijkeid van de betrokken regio’s. Het decreet dat de invasie moet wettigen, komt van Poetin zelf. Natuurlijk is het bekend dat Karpov een “gezagsgetrouwe” jongen is, en bovendien kun je je afvragen of hij veel keus had bij de stemming in kwestie – het regime houdt niet zo van tegenstemmers. Wat hij over de hele zaak echt denkt of zegt, los van een stemknop indrukken, is mij niet bekend, maar van minstens impliciete steun kun je hem wel niet vrijpleiten.  

Toch wel anders, want veel explicieter, is de reactie van Karjakin, nota bene ooit (1990) in Oekraïne (Simferopol op de Krim) geboren en tot 2009 Oekraïner en voor Oekraïne spelend, ook al is hij etnisch gezien van Russische origine. Deze fervente Poetin-fan tweette en retweette uitspraken van de volst denkbare instemming met de Russische visie op en aanpak van het Oekraïense “probleem” (lees: de zgn. agressie tegen Rusland en/of Russische mensen). Eén tweet, scherp gehekeld door een aantal van zijn collega’s, waarin hij zich vrolijk maakt over de “stompzinnigheid” van  de Oekraïners, is intussen verwijderd. Als niet-politicus die geen stemknopjes moet indrukken ontsnapt hij vooralsnog wél aan sancties.

Heel andere geluiden bij tal van collega’s, landgenoot of niet. Nepomniachtchi (“zwartste donderdag uit de geschiedenis”), Vitiugov (“stop de oorlog, we zijn broeders”), Svidler (“zwijgen liet dit toe, nee tegen oorlog”), Kosteniuk (volledig zwarte tweet), Nakamura (“dit breekt je hart, sterkte Oekraïne”), Vidit Gujrathi (“tragisch en onmenselijk”), Kasparov (“heb het allemaal voorspeld”) en Carlsen (“dat doe je niet”) lieten allemaal hun gevoelens van weerzin of afkeer blijken. De Schotse GM Aagaard voegde er nog aan toe, vanuit het besef dat FIDE voor de centen vooral steunt op Russische (staats)bedrijven, zoals Gazprom, PhosAgro, Nornickel: “Dat geld hebben we jarenlang graag aangenomen, ongeacht wat Rusland allemaal deed. Nu moeten we de realiteit onder ogen zien en Rusland uitsluiten, zolang FIDE met oorlogsgeld zou gefinancierd worden.” De gevolgen zouden uitermate vérstrekkend kunnen zijn …