Onlangs, m.b. van 11 tot 24 oktober, hadden ook de US Chess Championships 2024 plaats, oftewel de Amerikaanse schaakkampioenschappen. Meervoud, want het gaat in eerste instantie om twee evenementen, een heren- en een damestornooi. Verder zijn er nog senioren en juniorentornooien, maar die laten we gemakshalve buiten beschouwing.

Bij de heren kreeg titelverdediger Caruana (2796) het illustere gezelschap van So (2751), Domínguez Pérez (2741), Aronian (2738), Niemann (2733), Liang (2677), Shankland (2677), Robson (2693), Sevian (2689), Oparin (2662), Mishra (2630) en Yoo (2590). De eerste 11 namen zijn allemaal top 13 in de VS (alleen Nakamura, 1, en Xiong, 12, ontbreken), de laatste is nr. 19 ‘ter plekke’. Een aardig veld met andere woorden, dat nauwelijks sterker kon. Caruana en So wonnen elk al 3 keer, Shankland 1 keer.

Een gelijkaardig verhaal bij de dames: uit de top 13 ontbraken Wang en Tang (nrs. 5 en 12), wat op zichzelf al leuk klinkt, en verder was er nog nr. 23, de 15-jarige Atwell. Naast Yip (2418), die won in 2023 en 2021, bestond de lijst uit Lee (Alice, 2395), Krush (2388), Tokhirjonova (2374), Abrahamyan (2327), Paikidze (2314), Zatonskih (2312), Cervantes Landeiro (2302), Pourkashiyan (2269), Yu (2267), Lee (Megan, 2253) en Atwell (2185). Geen gebrek aan titel(houdster)s: Yip (2x), Krush (8x!), Paikidze (2x), Yu (2x) en Zatonskih (4x).

Ronde 1. De heren begonnen met 6 remises. De enige die in de buurt van een kans op een overwinning kwam, was Niemann, nota bene tegen Caruana, die absoluut niet zinnens bleek om zijn titel niet te willen verlengen en zich kundig verdedigde. Stand: iedereen eerst én laatst. De dames sloegen wel drie keer toe. Yip won met wit van Cervantes Landeiro,  Tokhirjonova en ELO-laagste Atwell deden hetzelfde met zwart tegen oud-winnaressen Paikidze en Zatonskih.

In ronde 2 sloeg de vlam al iets meer in de pan. So en Sevian kroonden zich als eerste leiders na zeges tegen Yoo en Robson. Aronian en Domínguez Pérez kwamen goed weg met remise, vanuit toch wel inferieure stellingen en na aanzienlijke druk vanwege hun opponenten Caruana en Shankland, die kansen lieten liggen. De andere partijen verliepen evenwichtiger en minder kansrijk. Bij de dames was Yip al voor de 2^de keer aan het feest, nu met zwart tegen Atwell, die in het middenspel een kwaliteit verloor. Drie anderen wonnen ook en volgen op een half punt: Abrahamyan, die Paikidze vloerde, Krush, die won van M. Lee en Pourkashiyan (Nakamura’s wederhelft, mocht u dat intussen kwijt zijn), die het haalde van Tokhirjonova. Met 7 overwinningen in 12 partijen zit er al heel wat tekening in de stand.

In de 3^de ronde bij de heren werden de twee leiders alweer gegrepen. Caruana, Niemann en Liang deden ieder op de eigen wijze, maar telkens met verve, Robson, Domínguez Pérez en Aronian in het zand bijten, terwijl So en Sevian met zwart het punt moesten delen met Shankland en de nog altijd maar 15-jarige Mishra. Dat leverde dus 5 leiders op, oftewel de helft min één. Bij de dames verstevigde Yip haar leidersplaats door haar 3^de zege op rij, tegen Yu, waarmee ze het drietal meteen achter haar reduceerde tot één naaste achtervolgster. Verder versloeg Abrahamyan Pourkashiyan en won Tokhirjonova van M. Lee, die haar 2^de nul op rij incasseerde. De overige partijen werden remise.

Ronde 4. Caruana vond het moment wel oké om door te gaan. Ten koste van Mishra, die stilletjes maar zonder pardon werd fijngeknepen. Aangezien verder enkel Robson een vol punt wist te scoren, tegen Liang, lid van het 5-koppige leidersteam, werd Caruana alleen koploper. Niemann, So en Sevian volgen meteen. De dames kennen intussen de te kloppen vrouw. Yip maakte haar 4-op-een-rij rond (vierkant, compleet …), met een spetakelzege op Krush. Omdat Abrahamyan de duimen moest leggen tegen M. Lee, liep Yip een vol punt uit op haar eerste avchtervolgster, nu Tokhirjonova, die Zatonskih in de prak speelde. Ook Cervantes Landeiro won, van Yu, maar dat zijn al schermutselingen in de achterste gelederen. Al moet gezegd dat driekwart van het veld daar al in zit, met 2 of meer punten achter Yip. En de twee in het spoor van de koploopster, zitten ook al op één en anderhalf punt …

Het spektakelfeit van ronde 5 – u hebt het al eerder kunnen vernemen – was de klap die Yoo verkocht aan een videografe, die het louter toevalllige en ongewilde mikpunt werd van de razende jongeling, nadat hij verloren had van Caruana, die zichtbaar verbouwereerd toekeek hoe zijn jeugdige tegenstander overkookte op het einde van hun partij. Gevolg: Yoo uitgesloten, bovenop een aanklacht aan de broek wegens “Assault in the 4th degree” (letterlijk: een aanslag of aanval in/van 4^de graad, min of meer vergelijkbaar met ons “slagen en verwondingen”, zijn partijen geannuleerd en de competitie vertekend. Intussen hebben eerst de ouders en vervolgens Yoo zelf zich omstandig verontschuldigd en verklaard de volle verantwoordelijkheid te zullen dragen voor zijn wangedrag en alle consequenties te aanvaarden. Aronian en anderen hadden intussen al gepleit voor een betere mentale en emotionele begeleiding voor jongeren voor wie de druk en de hectiek van het schaakleven op dit hoge niveau weleens te veel kunnen worden.

Daarmee ging het een hele alinea over een jammerlijk incident en niet over ronde 5 als zodanig, maar er werd natuurlijk wel geschaakt ook. Caruana heeft dus niets aan zijn winst, maar hij heeft ook een partij minder gespeeld dan de rest en dat kan ook effect hebben. Hij blijft met 3/4 wel aan de leiding, en krijgt daarbij het gezelschap van Liang, die won van Mishra, en Niemann, die het punt deelde met So. Beide co-leiders hebben wel maar 3/5, en staan dus virtueel een punt achter Caruana.  Verder versloeg Aronian Shankland, die bij winst ook op 3 zou gekomen zijn, en nam Robson de maat van Domínguez Pérez. Veel rustiger ging het eraan toe bij de dames, zij het niet op het schaakbord, want alle partijen eindigden beslissend. Yip ging gewoon door op haar elan, en wel tegen eerste achtervolgster Tokhirjonova, die nu aankijkt tegen een achterstand van 2 volle punten. Met winst tegen een vooralsnog zwak presterende Paikidze, hees A. Lee, ook nog maar 15, zich op dezelfde hoogte. Dat deed ook Krush, via een zege op Cervantes Landeiro. Dat drietal zag , dat Abrahamyan nog voorbij soleren naar de 2^de plaats dankzij winst op Zatonskih, met 3 nullen en twee halfjes bepaald niet in beste doen.      

Ronde 6. Ook Caruana is op dreef, liet tegen Oparin zijn 3^de zege (4^de inclusief Yoo) en neemt, met een partij minder, afstand van zijn medeleiders, Niemann en Liang, de eerste omdat hij het punt moest delen met Aronian, de tweede omdat hij bye was. Shankland won nog van Robson, Domínguez Pérez van Mishra, maar geen van beiden zit echt in het spoor van de leider. Intussen groeit de koorts omtrent de impressionante reeks die Yip aan het neerzetten is, nu ze aan 6/6 toe is. Opnieuw triomfeerde ze tegen de eerste achtervolgster van dienst, Abrahamyan. Waar eindigt dat? Abrahamyan wordt opnieuw gepasseerd door het drietal dat ze gisteren voorbijstak: A. Lee, Krush en Tokhirjonova wonnen alle drie (van Yu, Atwell en Cervantes Landeiro). Er is wel niemand meer die nog op minder dan 2 punten staat van Yip.  

In de 7^de ronde vielen bij de heren twee beslissingen. De 21-jarige Liang, met een apart gevoel voor humor en gekscheerderij, versloeg Oparin en klimt daarmee naar de 2^de plaats, nog maar een halfje achter Caruana (die zelf het punt deelde met Sevian), terwijl Niemann verloor van Robson en van 2 naar een vijfvoudig gedeelde 3^de plaats zakt, waar iedereen op Sevian na een wedstrijd meer heeft gespeeld dan koploper Caruana. In het damestornooi begint ook Yip tekenen van recordkoorts te vertonen. Ze maximummert onverstoord door, met Paikidze als 7^de slachtoffer, en postte achteraf “In my Fabi era” (lett. ‘in mijn Fabi-tijdperk’, fig. ‘in mijn Fabi-modus’), refererend aan de legendarische 7/7 van Caruana in de Sinquefield Cup van 2014. Niet dat er verder niet gewonnen werd, want er viel maar één remise, maar wat doet het er veel toe? De ene Lee (Megan) versloeg de andere (Alice), Yu nam Krush te grazen, Tokhirjonova won met zwart van Atwell en Cervantes Landeiro diende Abrahamyan haar 2^de opeenvolgende nederlaag toe. Intussen volgt Tokhirjonova als enige op 2 punten van Yip, en staan de twee Lee’s en Krush op 3 punten. Die kunnen bakkeleien over de 2^de plaats, want die geeft recht op deelname aan de World Cup. Is er toch nog iets spannend hier.

Ronde 8. Slechts één zege bij de heren, nl. van Niemann tegen Mishra, die in tijdnood blunderde. De winnaar wist daarmee zijn nederlaag van gisteren uit en sluit weer aan bij Liang op plaats 2, weliwaar met één partij meer. Caruana leidt nog steeds de dans en, gezien er maar één speler een halfje dichter schuift, staat er niet slechter voor dan voordien. Bij de dames realiseerde Yip nu ook een 8/8, en wel ten koste van Nakamura’s wederhelft Pourkashiyan. Commentatoren hadden het over haar “Gukesh era”, omdat Gukesh ook eens 8 x op rij had gescoord, in de Olympiade van Chennai, India, in 2022. Nu wordt echter ook  geanticipeerd op een evenaring van het record van Fischer, die 11/11 scoorde in het Amerikaans kampioenschap van 1963/64. Dat is niet zonder belang: er ligt al een aantal jaren 64 000 dollar (afgerond 60 000 euro) klaar voor wie daarin zou slagen. Verder verschalkte A. Lee 8-voudige winnares Krush en veerde Abrahamyan weer op ten koste van Atwell. Voor die belangrijke 2^de plaats zijn Tokhirjonova (op 2,5 van Yip) en A. Lee (op 3) momenteel het best geplaatst.

Ronde 9. Nummers 1 en 2, slechts gescheiden door een half punt, gaven elkaar partij, altijd goed voor de spanning. Caruana gunde Liang echter geen kansen op voordeel, laat staan winst, en behield het genoemde halfje voorsprong. Niemand die daar echt wist van te profiteren, want op één na liepen alle partijen uit op een puntendeling. Alleen Domínguez Pérez wist een punt te oogsten, met zwart tegen Sevian. Hij stond echter al op een flink eind van de top en daar staat Sevian,die in het beste geval een gedeelde 2^de plaats in het vizier had, nu ook. Voor spektakel altijd prijs bij de dames hier: ofwel wint Yip alweer, ofwel niet, en dat is al evenveel sensatie. In dit geval verloor ze, met dank aan M. Lee, die eerst een toefje minder stond maar in een heftige eindfase profiteerde van enkele suboptimale zetten van haar tot dan ongeslagen opponente. Het kost Yip nauwelijks iets: ja, haar voorsprong slinkt ‘fors’ (van 2,5 naar 1,5), maar met nog twee ronden te gaan staat ze er nog altijd florissant voor. Tokhirjonova bevestigt in de achtervolging en de strijd om de 2^de plaats: ze diende Krush al haar 4^de nederlaag toe. Ook Yu won en telde Abrahamyan daarmee definief uit voor enig eremetaal.

In de 10^de en voorlaatste ronde waren enkel Robson en Sevian aan het feest. De eerste haalde het van Mishra, de tweede versloeg Shankland. Het levert niemand veel op, want ook al voegt Robson zich bij Liang op de 2^de plaats, op een halfje van Caruana, hij is bye in de laatste ronde en doet dus niet meer mee voor de hoogste eer. Caruana liet zich niet verrassen door Domínguez Pérez en Liang hield in een moeilijke partij stand tegen So. Het maakt dat enkel Liang nog een onmiddellijk risico vormt voor Caruana, al hebben Niemann en Sevian theoretisch ook nog een kans(je), omdat ze op één punt staan. Die moeten echter wel tegen elkaar in de laatste ronde. De dames voeren de facto verder strijd voor de 2^de plaats en niet meer voor de eerste, ook al ging Yip voor de 2^de keer op rij onderuit, nu tegen Zatonskih, die eigenlijk een zwak tornooi aan het spelen was. Balen, ja, want ook al is je voorsprong voldoende, verliezen, nog wel twee keer achter elkaar, kan nooit lekker voelen. Maar ook juichen, want zie, naaste (en ook wel verre) concurrente Tokhirjonova loopt tegen de lamp van de jeugdige A. Lee en blijft op 1,5 punt, wat nu een onoverbrugbare afstand is geworden. Kortom, Carissa Yip is nu, een ronde voor het einde, al zeker: voor de 3^de keer in 4 jaar is ze Amerikaans kampioene. En dat op de toch nog altijd prille leeftijd van 21 jaar!

Ronde 11. Kon één van de drie die mathematisch nog kans maakten Caruana nog iets in de weg leggen? Wel, niet dus. Liang ging wel voor de winst, want hoe moet je 1. a3 – A00 of Anderssens opening) anders interpreteren dan als een poging om je opponent van de wijs te brengen? Dat plannetje ging niet door, want ook al kwam wit wat beter te staan, Domínguez Pérez hield lang genoeg stand tot Liang zelf in de fout ging en kort daarna de handdoek mocht gooien. Sevian en Niemann hielden het op remise, sowieso onvoldoende om de leider bij te benen, zelfs al zou die verliezen. Het was overigens allemaal futiel: Caruana was niet van plan geweest om iets aan het toeval over te laten (en wist na de 1. a3  van Liang ook wel dat die er wou voor gaan) en ging dus ook voor het volle punt tegen Shankland, zij het niet à la Anderssens maar in een heuse Najdorf. Hij kwam zoetjesaan beter te staan en duwde netjes door tot Shankland tegen het canvas lag. Afwerken op eigen kracht, dus, watnog wat glans geeft aan de eindzege: 7/10, 1,5 punt voorsprong op de 2^de, dat kun je niet anders dan dik verdiend noemen. Fabiano Caruana viert hiermee zijn 4^de titel, en liet meteen weten dat hij volgende keer voor nummer 5 wil gaan. Tussen twee haken: de laatste tijd deed hij geregeld jojo omtrent de 2800-grens, maar daar zit hij met dit tornooi alweer boven (zie ook mijn vorige artikel, over Arjun). Volledigheidshalve: ook Aronian won zijn laatste partij, tegen Oparin. De eindstand is in die zin nog merkwaardig dat ze met zessen op 2 eindigen: Robson, Liang, Domínguez Pérez, Sevian, Aronian en Niemann (of die volgorde de scheidingscriteria respecteert, heb ik niet kunnen achterhalen, maar de heren hebben wel allemaal exacte hetzelfde sommetje verdiend).

En dan waren er ook nog de dames. De hoofdprijs was al binnen voor Yip, maar nog eens verliezen deed ze toch maar liever niet: het werd remise tegen A. Lee, die daardoor net te kort kwam voor de 2^de plaats. Tokhirjonova won immers van Abrahamyan en verzekerde zich daarmee van het (tweede) ticket voor de World Cup. De andere Lee (ik heb niets gevonden van familiale verbanden, dus ik schat dat het gewoon naamgenotes zijn) won nog van Atwell. Verder enkel remises. In de eindstand wordt M. Lee overigens 4^de, na haar naamgenote die op 3 eindigt.

Daarmee zit dit kampioenschap erop. Het wordt zo stilaan uitkijken naar het WK tussen Ding en Gukesh, van 20 november tot 15 december, in Singapore. Dat is niet lang meer.