Vanochtend heeft de Antwerpse schaakwereld afscheid genomen van Werner Van den Brande. Het was een treffend eerbetoon aan een man die we ons zullen herinneren als een sterk schaker, een fijn mens en vooral een vriend van velen. Vanuit Borgerhoutse bracht Ernest Provinciael een mooi persoonlijk verhaal. Carlo las in naam van onze club twee gedichten van Gerrit Achterberg voor. Zelf mocht ik een portret schrijven en voorlezen van Werner als clubspeler en als goede vriend. De titel: eindspel.

_LEESMEER_

Eindspel. Dat was het onderwerp van de mail die je begin juli naar je vrienden stuurde. Eindspel. De laatste fase van het schaakspel waarmee je zo vergroeid was, de laatste fase van je leven. Eindspel. Een betere metafoor had je eigenlijk niet kunnen bedenken.

Een jaar heb je gevochten tegen je ziekte. “Eigenlijk is er nooit gesproken van genezen”, vertrouwde je me op een clubavond toe. “Het was eerder iets van: hoe remmen we ze zoveel mogelijk af?” Natuurlijk zagen we dat je ziek was. Maar tegelijk schaakte je nooit beter dan het voorbije jaar, daarvan kunnen velen hier persoonlijk getuigen.

Je keek heel nuchter tegen het onvermijdelijke aan. “Ik weet dat de dood bij het leven hoort, dat sterven onvermijdelijk is.” En in één adem voegde je eraan toe: “Ik had nog wel plannen, een schakeljaar doen om me professioneel te verbeteren bijvoorbeeld, en nog meer proberen te begrijpen van het schaakspel. Kom gerust af om een partijtje te blitzen, of om een partij te analyseren.”

En blitzen en analyseren deden we. Met velen, als je het achteraf zo hoort. Het kleine kamertje op de eerste verdieping, aan alle kanten gevuld met je 2000 schaakboeken, zal nog nooit zoveel schakers hebben zien passeren. Nog nooit zoveel vrienden ook. Want een vriend was je, een fijne mens.

“Neem en passant een paar schaakboeken mee”, zei je na al dat geblitz. “Ik heb er voor je klaargelegd. Ik geef ze het liefst aan mensen van wie ik weet dat ze er wat mee zullen doen.” Velen onder ons hebben nu zo’n stapeltje boeken. Ook nu je er niet meer bent, wil je op die manier blijkbaar nog altijd betere schakers van ons maken.

Ik leerde je kennen in 1987. We brachten die eerste jaren vaak samen door aan het schaakbord, als ploeggenoten in de Antwerpse Handel en de Interclubcompetitie. En daarna nog veel langer aan de toog van het Theatercafé of bij het projectiescherm tijdens een toernooi. In het bestuur van onze club ook. Ik zag je je eigen schaaktalenten ontdekken en er volledig voor gaan, verder dan wij Mortselse schakers mee konden. Ik kijk met plezier terug op jouw scherpe analyses, van het bord tot de wereld, met en zonder schaakstuk. Naar jouw ferme geheugen voor schaakstellingen, voor hilarische clubanekdotes, historische gebeurtenissen of de betere quizvraag.

Zelden sloeg je een dinsdagavond bij ons over. Dat ging meestal zo: je wandelde even door de speelzaal, keek een paar minuten naar de partijen en ging dan iets drinken aan de toog. Uren later verbaasde je al wie naar beneden kwam met de vele zetten die je in korte tijd gezien had. “Waarom heb je op de 23^ste zet niet Dd6 gespeeld?” “Heb je die pion gewonnen op a3?” “Ld4 was echt wel een grafzet.” Wij krabden dan in ons haar en mompelden zoiets als: “Welke pion? Waar stond die dame? En waarom was dat een grafzet?” Je sloeg ons om de oren met je inzichten en je trakteerde ons op je humor, en vervolgens op een trappist of een bolleke Koninck.

In 30 jaar tijd speelde je bijna 900 officiële partijen. Met je rating van 2279 Elopunten behoorde je tot de top-50 van de Belgische schakers en je sterke prestaties leverden je de titel van Fide-meester op. Je kon dan ook sterk focussen op een schaakpartij. Je concentratievermogen was even groot als de wil om goede zetten te doen en het schaken te begrijpen. ‘Mijn ideale partij is die waarin ik door geen enkele tweezet wordt verrast’, zei je. Maar als het dan toch anders liep, was je ook de eerste om alles te relativeren. Tijdens het Belgisch Kampioenschap van 2011 in Antwerpen volgden we een van je partijen op groot scherm. De stelling was zo ingewikkeld geworden dat niemand wist hoe het verder moest. Toen je even van je bord weg was, vroeg ik je: ‘En? Zie je het nog zitten?’ Je antwoord was even droog als laconiek: ‘Het is een beetje uit de hand gelopen, vrees ik’, waarna je een pils bestelde.” En toen onze club 40 jaar bestond, reden we met de autocar naar het toernooi van Wijk-aan-Zee in Amsterdam. Onderweg deden we een quiz: wie had het beste clubgeheugen? Ik hoef u intussen niet meer te vertellen wie dat was. Werner wist zelfs nog welk hemd de wedstrijdleider droeg tijdens een match tussen Oude-God en Roosendaal. Oké, het was een hemd met zwart-witte ruitjes, maar toch…

“Schaken is een vorm van escapisme”, zei je in juli nog tegen me. “We doen het om even weg te zijn van de wereld. Daardoor kennen we elkaar goed maar eigenlijk ook niet. Maar is dat erg?” Ik kon het helemaal volgen. Je was tevreden met wat was. Aan je chiroleider van vroeger mailde je onlangs dit: “De afgelopen jaren heb ik met werk en avondschool constant in de toekomst geleefd. Toen ik ziek werd, keek ik niet verder meer dan een maand, namelijk de volgende controle. En nu is dat langetermijnperspectief nog korter geworden, ik plan niet meer verder dan een week. Maar ik ben een gelukkig mens. Ik heb bijna geen pijn, met mijn fysieke beperkingen heb ik leren leven en ik heb de kans gekregen om afscheid te nemen van iedereen en alles wat me lief is. Ondertussen is elke dag er één. En zo is het goed.”

Werner, ik zal onze fijne, boeiende conversaties missen. We verliezen allemaal een vriend aan jou. De schaakwereld is al niet groot, maar vandaag voelt hij extra klein aan. Allemaal onthouden we je ongelooflijke moed in de schaduw van het einde. Je hebt je laatste eindspel niet gewonnen, maar je hebt ons wel getoond hoe goed je het kunt spelen. Dankjewel, Werner, goede vriend.