Hoog tijd om de Grand Swiss en de Women’s Grand Swiss aan te kondigen die morgen van start gaan op het Isle of Man, oftewel het eiland Man. Even situeren. Dat ligt in het noordelijk deel van de Ierse Zee tussen Ierland en Groot-Brittannië. Ruwweg ter hoogte van de zuidelijke helft van Noord-Ierland (Belfast ligt iets hoger) aan de ene kant en het noordwesten van Engeland aan de andere kant (Lake District/Yorkshire Dales, d.i. het gebied onmiddellijk boven Leeds, dat zelf net boven steden als Liverpool, Manchester en Sheffield ligt). Daarmee hebt u een idee, en heb ik het voor mezelf ook eens opgezocht. Opvallend: net als de Kanaaleilanden tussen de Engelse en de Franse kust (Jersey, Guernsey, …) maakt het geen deel uit van het Verenigd Koninkrijk, maar valt het direct onder de Britse Kroon. Concreet betekent het dat het op diverse gebieden autonoom zijn zaken regelt, maar buitenlands beleid en defensie worden verzorgd door het Verenigd Koninkrijk. Er is een eigen parlement, de Tynwald, naar verluidt het oudste ononderbroken bestaande parlement ter wereld (sinds 979).

De taal – dat mag ik u toch ook niet onthouden – die op Man gesproken werd, en nog wordt naast het dominante Engels, is het Manx, een Keltische taal. Behoorlijk vreemd of anders dan de West-Europese talen waarvan we allemaal een mond(je) kennen, maar de Keltische talen zijn wel degelijk familie van o.m. ons Nederlands. Keltisch is één van de takken van het Indo-Europees, net zoals Germaans (Nederlands, Engels, Duits …). Eén tak van de Keltische talen is het Gaelisch, en dat viel uiteen in o.m. Iers, Schots (niet te verwarren met Schots Engels) en Manx. Een andere tak is Brits (of Brythonisch), en daartoe behoren Welsh (in Wales), Cornish (Cornwall) en Bretons (Bretagne). Al deze talen zijn trouwens nog maar een schim van wat ze ooit waren (weggedrukt door Engels of Frans), maar wordt tegenwoordig weer zoveel mogelijk (nieuw) leven ingeblazen. Nu ja, op het tornooi zal de voertaal wel niet Manx zijn, maar een taalkundig uitstapje leek mij hier wel nuttig. Je weet maar nooit of en waar dergelijke informatie in een quiz of zo kan opduiken …

De (of het) FIDE Grand Swiss en de FIDE Women’s Grand Swiss /Dames) op het Isle of Man vormen het sterkste Zwitserse tornooi van het jaar. De Grand Swiss bestond al langer, maar kreeg een soort make-over na de coronajaren (waarin het tornooi uiteraard niet doorging): het zit nu in de WK-cyclus zoals FIDE die heeft uitgestippeld, m.a.w. er zijn telkens twee plaatsen te verdienen voor het komende Kandidatentornooi (Toronto, Canada, lente 2024), enerzijds in de ‘Open’ versie, anderzijds bij de ‘Dames’. Daarbovenop is de Grand Swiss (maar dus niet de vrouwelijke editie) ook onderdeel van het zogenaamde FIDE-circuit: de speler die, in een aantal zorgvuldig bepaalde tornooien in de loop van 2023, de beste globale score behaalt, mag ook naar Toronto. Momenteel zou Caruana de lijst aanvoeren, maar die heeft zijn ticket al, voor Gukesh en Giri, en die kunnen/zullen er nog om vechten, in de hoop ook dat er geen derde hond opduikt. Beide tornooien vormen zowat de laatste kans op een Kandidatenticket (m/v), het is echt wel nu of nooit. Behalve voor wie de ELO-lijst van januari 2024 aanvoert of de hoogste plaats inneemt van alwie zich nog niet heeft gekwalificeerd. Bij de heren is dat voorlopig Nakamura, bij de dames Humpy, maar het is nog maar oktober en de ELO-verschillen tussen de voornaamste pretendenten/pretendentes zijn minimaal en dus makkelijk te overbruggen.    

In het Open tornooi (113 deelnemers) vijf top 10-spelers en alles samen acht in de top 20. Niet ongebruikelijke afwezigheden: Carlsen, Ding, Nepomniachtchi, Anand (en natuurlijk Karjakin), wat betekent dat het veld van ticketzoekende participanten rijkelijk gestoffeerd is, al verbaast het mij wel dat bv. een So ofeen Mamedyarov er niet bij zijn (en dus geen poging meer willen doen om in het Kandidatentornoooi te geraken). Ook bij de dames (50 deelneemsters) is het flink toptop: vijf top 10-speelsters en nog vijf andere top 20-speelsters. Gelet op het feit dat nummer 1 Hou niet meer mee wil doen en dat drie anderen uit de top 10 er ook niet bij zijn omdat ze geen ticket meer nodig hebben (Ju, Lei en Lagno), is dat een bijzonder aardig veld.  

Kortom, het lijstje van wie er niet bij is, is natuurlijk sneller opgesomd, maar zullen we ook eens een paar namen noemen van wie er wél bij zijn? In de eerste plaats, als nummer 95 in de startorde: ‘onze’ Daniel Dardha. Enige Belg, trouwens, maar dat zal niet zwaar verbazen. In zijn buurt, op plaats 90, Abhimanyu Mishra, de jongste GM aller tijden en nog altijd maar 14 jaar, en op plaats 102, Marc’andria Maurizzi, de recentste jeugdwereldkampioen (-20). Geen onaardig schaakgezelschap om tussen te staan. Bij de dames wijs ik graag op Vaishali, zus van Praggnanandhaa, die onlangs in Qatar haar 3^de GM-norm behaalde en nu nog enkel de 2500 ELO-grens moet bereiken (momenteel 2467, live ratings). Daarmee zou ze de derde vrouwelijke GM van India worden, na Humpy en Harika. Onze noorderburen kijken natuurlijk uit (wij ook) naar hun megatalent Eline Roebers, nummer 31 van 50. Twee plaatsen verder staat de jongste van al, zo vermoed ik toch, de 14-jarige Amerikaanse Alice Lee, onlangs brons in het Amerikaans kampioenschap. Het is niet dat één van de hier genoemden meteen bovenaan wordt verwacht, maar het wordt alleszins interessant om te zien of ze zich in de kijker spelen. En natuurlijk ook of ‘the usual suspects’, de gedoodverfde favorieten zeg maar, het waarmaken, en meer bepaald wie van hen.

De festiviteiten starten morgen, op 25 oktober, met de eerste van 9 ronden, en wel om 15u30 onze tijd. Als u erbij wilt zijn, dan moet u wel echt haast gaan maken, maar anders hoort u er hier wel wat van.

PS Een verslag van de Qatar Masters, vorige week afgelopen, houdt u toch nog te goed, deze Grand Swiss-aanloop moest even voorgaan.