U las of hoorde het ook, de alom geprezen Netflix-serie The Queen’s Gambit viel gisteren twee keer in de prijzen. De ene Golden Globe was die voor de beste miniserie of tv-film, de andere voor hoofrolspeelster Anya Taylor-Joy (foto*), die verrukkelijk gestalte gaf aan Beth Harmon, de jongedame die ondanks een dijk van een verslavingsprobleem als een vrouwelijke Fischer de schaakwereld verovert. Zelden of nooit had een stuk fictie rond schaken zo’n succes bij het grote publiek, en idem dito werd het zo detailgetrouw in beeld gebracht. _LEESMEER_
The Queen’s Gambit – als de serie gewoon “Het Damegambiet” had geheten zou geen kip gekeken hebben – is gebaseerd op de gelijknamige roman uit 1983 van Walter Tevis, die het thema verslaving uit eigen ervaring kende. Volgens de auteur is zijn hoofdpersonage Beth Harmon louter fictioneel, maar daar is niet iedereen van overtuigd. In het januarinummer van New in Chess oppert de Amerikaanse grootmeester en computerschaakexpert (o.a. Rybka, Komodo …) Larry Kaufman dat de auteur een echte Amerikaanse schaakster voor ogen had, Dianna Lanni, met wie hij geregeld tijd spendeerde in de bar van de Game Room, een plaats waar de liefhebbers van Caïssa geregeld een potje kwamen schaken. Zijn bewijsmateriaal is louter indirect, maar als je alles bij elkaar optelt, dan is het aantal aanwijzingen verdacht overweldigend …
Kaufman, zelf 27 destijds, leerde Lanni kennen toen ze als 19-jarige zijn schaakclub binnenwandelde in Silver Spring, Maryland. Ze wou (leren) schaken, maar bakte er voorlopig niets van. Nog geen zeven jaar later, Luzern 1982, zat ze in het Olympiadeteam van de Amerikaanse vrouwen en hield ze voormalig wereldkampioene Nona Gaprindashivili op remise. Kaufman, een tijdlang samen met Lanni, vermoedt ook dat hijzelf model stond voor Harry Beltik, Beth’s eerste trainer, die, o toeval, ook net acht jaar ouder was. Het bewijst nog niets, maar Lanni heeft wel een stukje meegeschreven aan Kaufmans versie en het eindresultaat, na enkele kleinere correcties, goedgekeurd. Tevis kende alle betrokkenen, en werkte, net in die cruciale periode, aan zijn roman …
Andere leuke dingen, waarvan de echtheid iets zekerder is, werden een maand eerder al geserveerd, in het decembernummer van New in Chess, door Erwin l’Ami. De Nederlandse grootmeester vlooide daarin uit hoe “realistisch” de partijen van Beth Harmon en haar tegenstanders wel waren, m.a.w. op welke echte partijen ze waren gebaseerd. Passeren o.m. de revue: Nezhmetdinov–Kasparian, Riga 1955, Larsen–Spassky, Belgrado 1970, Kasparov–Van Wely, Wijk aan zee 2000, Bernstein–Capablanca, Moskou 1914 en Short–Kasparov, St Louis Blitz 2015. Zoals bekend was Kasparov één van de adviseurs ter schake.
Er staat nog veel meer in de genoemde teksten, maar dat moet u zelf maar eens opsnorren als u die nummers van New in Chess te pakken kunt krijgen. Het belangrijkste feit nu is die twee Golden Globes voor fictie (al dan niet met autobiografische of biografische inslag) waarin het schaken centraal staat en die onze geliefde sport eventjes razend populair maakt. Hoera!
—
* Foto: Anya Taylor-Joy
by Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons