Deze wat onheus klinkende titel slaat niet op het vrouwenschaak in het algemeen dan wel een of ander tornooi of dito partij(en) van die strekking in het bijzonder, maar op wat FIDE er voor het schone geslacht van maakt. Afgelopen vrijdag eindigde de tweekamp om de wereldtitel bij de dames, tussen regerend wereldkampioene Zhongyi Tan en uitdaagster Wenjun Ju. Tweekamp, zegt u? Want verweg in uw almaar falender (b)lijkend geheugen _LEESMEER_meent u de vage herinnering te hebben bewaard dat die wereldtitel middels de formule van een “World Cup”-bekertornooi werd toegekend, en, o ja, het was die Tan die dat tornooi vorig jaar won, in Teheran, Iran, met de obligate hoofddoeken, nee? Nota bene na een onbesliste finale tegen Anna Muzychuk en rapids om de klassieke knoop door te hakken, maar dat voeg ik even welwillend toe, want dat was u vast vergeten.

Ja heus, zo gaat dat FIDE-gewijs pour les femmes: het ene jaar een 64-koppig knock-outtornooi, het jaar daarop een tweekamp tussen de titelhoudster en de winnares van de laatste (tweejarige) Grand Prix-cyclus. Met als gevolg een aantal ‘mindere’ kampioenes, die vervolgens steevast worden teruggewezen door iemand met met meer klasse. Zo mocht Yifan Hou, nog altijd ruim nummer 1 bij de dames en IMHO de enige echte wereldkampioene, tot drie keer toe haar titel gaan herwinnen via de tweekampformule, nadat ze die in het knockouttornooi had verloren (of dat tornooi simpelweg had geskipt). Intussen gaf ze helemaal de brui aan dat circus, zodat de wereldtitel “vrij” beschikbaar is voor mindere-godinnen-of-ergervolk.

Kortom, in dit systeem speelt, minstens om het jaar, het notoire Ottenbroseffect, wat ik u graag even toelicht (sla deze alinea gerust over als u geheel en gans op de hoogte bent). Harm Ottenbros was een wielrenner “van de tweede rij” die in 1969 onverwacht, omdat de groten (Merckx en tegen-co.) vooral naar elkaar keken, wereldkampioen werd. Dat resultaat vloekt nogal met het idee dat een wereldkampioen ‘de beste’ is of zou moeten zijn, wat je van Ottenbros bezwaarlijk kon zeggen. De arme man heeft er trouwens weinig vreugde aan beleefd, omdat niemand hem serieus nam en, erger, de meesten hem zijn titel misgunden en overal tegen hem reden (figuurlijk, welteverstaan). Niet zo veel later is hij dan ook gestopt met koersen. Intussen werkt hij met gehandicapte kinderen en wijdt zich aan het beeldhouwen, van vrouwelijke naakten, no less, maar dat is weer een ander effect.

Tijd om ter zake te komen. Ottenbroskampioene Tan, (pas) het nummer 10 van de wereld (april 2018), had dus in Teheran 2017 de wereldtitel binnengerijfd en mocht (moest) die nu verdedigen tegen Ju, het nummer 2 en 49 ELO-punten haar meerdere. De hele tweekamp (over 10 partijen, met desgevallend rapids en blitzen bij een gelijke eindstand) had, niet zo verrassend, in het thuisland China plaats, maar niet op één plek: de eerste vijf partijen werden gespeeld in Shanghai, de thuishaven van Ju, de volgende vijf in Chongqing, waar Tan vandaan komt. Van FIDE uit was er vooraf vrijwel geen woord te horen over de match – dat hun rekeningen omstreeks die tijd werden bevroren is daar wellicht niet vreemd aan – en ze vonden het ook niet nodig om een vertegenwoordiger te sturen naar de openingsceremonie, afgezien van één van de (vele) vicepresidenten, die er sowieso moest zijn als lid van het beroepscomité. Ik verwijs nog maar eens naar de titel, met de uitdrukkelijke toelichting dat het niet de vrouwen zijn die zot zijn of doen, maar de beschamend respectloze FIDE-bobo’s.

Na een pittige remise, waarin Tan had geprobeerd Ju in de opening te verrassen met een zijvariant van het Aangenomen Damegambiet en vervolgens een wat mindere stelling  had moeten zien te overleven, werd de score geopend in de 2^de partij: deze keer verraste Ju met 1. … e5 tegen het Engels van Tan en de wereldkampioene ging onderuit.

Ook de volgende vier partijen waren beslissend. In de 3^de ronde kwam een Open Catalaan op het bord, maar Tan gaf de partij zonder veel strijd uit handen: meteen twee stuks in het krijt na nauwelijks drie beurten! In de 4^de sloeg ze terug vanuit een Trompovsky waarin Ju een paardenruil verkeerd inschatte. Daarmee leek een voorbarig einde alweer afgewend en de strijd nog open, maar in de 5^de partij ging Tan opnieuw tegen de mat: in haar ijver om Ju uit haar voorbereiding te halen en zo snel mogelijk het ‘gevecht’ te zoeken speelde ze deze keer 1. e4, wat ze nog maar één keer in haar carrière had gedaan. Vervolgens kwam ze met het Loperspel aanzetten, dat Ju absoluut niet voor problemen stelde, en uiteindelijk gaf ze dan een pion voor iets en niets en dus werd het ook niets: na vijf ronden stond uitdaagster Ju opnieuw twee volle punten voor.  ‘Thuis’ – er was intussen verhuisd naar  Chongqing – ging het dadelijk beter: in partij 6, weer een Catalaan, zag Ju eerst een goede kans over het hoofd en ging ze beslissend in de fout op zet 40. Het resulterende eindspel was lang maar ten slotte niet te houden: Tan kwam terug tot 3,5-2,5.

Met nog vier partijen te gaan was de wereldkampioene  dus nog niet uitgeteld, al had ze twee keer aangekeken tegen een 2-0 achterstand. In de 7^de ronde liet ze het Nimzo-Indisch toe, Ju’s kopje thee, maar koos daarin voor een ongewone voortzetting, om alle preparatoire angels van haar uitdaagster te vermijden. Het leverde geen sikkepit op en nog maar één witpartij om de bakens te verzetten, gesteld dat de deur met zwart sowieso dichtbleef. In de 8^ste partij kwam een heel ongewoon Geweigerd Damegabiet op het bord, maar Tans herhaalde poging om Ju te verrassen leverde andermaal niets op. Integendeel zelfs, want ook al verloor Ju vrij snel het loperpaar, ze had er meer dan gezonde compensatie voor. Tan ontsnapte alleen omdat de uitdaagster een dijk van een kans over het hoofd zag. Ook in partij 9 had Ju de beste kansen. Het werd weer een Nimzo-Indiër, waarin Ju het laken naar zich toe leek te zullen trekken, maar op de 40^ste zet liet ze de waarschijnlijke winst uit handen glippen: Tan greep even later de kans om een patwending in de stelling te weven en wist zo het dreigende fatale einde af te wenden. Ju probeerde nog, maar het eindspel met twee pluspionnen bleek niet te winnen.

Een 4^de remise op rij, na een alleszins bloedig begin (5x na elkaar bingo), of verliezen, en het was uit voor Tan: alleen bij winst, met zwart bovendien, had ze nog een kans om haar titel te verlengen. Verrassend genoeg koos ze voor de Hippo – spits de oren en ogen, confraters – om Ju op een mogelijk verkeerd been te zetten, maar of dát de opening is om die noodzakelijke winst mee te gaan versieren, is maar de vraag. Ter clubbe wil het alleszins nog al eens remise opleveren. Hoe dan ook, Tan kreeg geen poot aan de grond en kwam positioneel zowat in de vernieling te staan, terwijl Ju heel fijntjes de hele zaak toeschoof – op winst spelen kon maar hoefde niet – tot de zwarte stelling er volkomen steriel bij lag. Tan kon niet anders dan zich bij de feiten neerleggen, en met een gevleide remise en een 5,5-4,5 eindnederlaag kwam ze nog goed weg: als Ju in de laatste vier partijen de helft van haar kansen had verzilverd, zou ze Tan met drie volle punten hebben afgetroefd. Overigens zijn de twee goede vriendinnen, en miscchien speelde dat wel mee in de laatste partij.

Slotsom: Wenjun Ju is de 17^de wereldkampioene – er zijn er een pak die dat à la Ottenbros zijn – en voor haar pleit alleszins dat de overwinning in de tweekamp zonder twijfel verdiend was  en dat ze, als nummer 2 van de wereld, na Yifan Hou het meest in aanmerking komt voor de kwalificatie “de beste van de wereld”, al zijn er enkele dames in de directe ELO-buurt die ook niet zouden misstaan, of alleszins – with all due respect – minder dan Tan. Alleen, shame on the system and those who construed it, ze wordt mogelijk de kortst regerende wereldkampioene ooit, want deze tweekamp vond later plaats dan gepland en de volgende knock-out World-Cup zou al in November aan de orde zijn. Maar misschien heeft FIDE dan wel weer geen geld en moeten ze het uitstellen. Of is Nigel Short tegen dan de nieuwe FIDE-president en wordt er schoon schip gemaakt, zodat ook Yifan Hou weer komt meedoen. Of …

Ach, dream on, zeg ik dan wel tegen mezelf, maar zonder dromen is ook niks. Als ik intussen mijn schaakboekjes nog eens opensla?