Met elke ronde valt het aantal deelnemers met de helft terug, maar staan de zenuwen des te strakker gespannen: het gaat om de knikkers, en dat zijn niet de enkel de geldprijzen aan de meet (hoe interessant ook hoe verder je geraakt) maar ook en misschien vooral de drie beloofde plaatsen in de eerstvolgende Kandidatentornooien (m/v).
Drie? Wel, alleen voor de heren, maar bij de dames gaat die 3de beschikbare plaats niet noodzakelijk naar een World Cup-deelneemster, maar naar het hoogste (en nog niet gekwalificeerde) ELO in de wereldranglijst van, hou-u-vast-aan-uw-bretellen: januari 2024. Met Goryachkina in de running (samen met Lagno gekwalificeerd in de Grand Prix 2022-2023) is de 3de die in de FWWC in aanmerking komt, er wellicht aan voor de moeite en zijn er dus maar twee tickets te behalen. Tenzij Goryachkina hier als 4de eindigt, natuurlijk. Een eventueel ratingticket zou volgens de huidige stand van zaken naar Humpy gaan, maar januari 2024 is natuurlijk nog een flink eind weg.
Over naar de feiten op het strijdtoneel. In de FWC zijn de kwartfinales aan de beurt, met liefst vier Indiërs, van wie drie adolescenten (17-19 jaar). De jongste, Gukesh, moet proberen af te rekenen met de ‘weinig barmhartige’ (zie vorig verslag) Carlsen, die toch wel extra gemotiveerd is om dit tornooi eindelijk ook eens te winnen. Misschien dat het een rol speelt, want al in de eerste reguliere partij slaat de voormalige wereldkampioen toe: hij wikkelt af naar een toren-en-pionneneindspel dat hij als geen ander beheerst en dat iedereen, de digitale betweters incluis, als “remise, toch?” ziet, en waarin zijn tegenstander zettenlang niet de onooglijkste fout mag maken. Natuurlijk doet de arme Gukesh dat wel en meteen staat hij op winstdwang. Niemand die nog een cent voor zijn kansen geeft in partij 2.
Dat geeft Carlsen, met wit dan nog, niet meer af, aldus de communis opinio Caissae oratorum amantiumque (de algemeen gedeelde opvatting van de commentatoren en liefhebbers van Caïssa [godin van het schaakspel]), maar zie, die is wel vaker voorbarig. Krijgt de champ daar, deels ook wel zoetjes door eigen schuld, even een orkaan over zich! Na 21 zetten: “Ik vind mijn stelling vreselijk onaangenaam!”, hoeveel duidelijker kan het klinken? Maar met een tijdnood die aan het zieden gaat en een Gukesh die zo hard mogelijk drukt, vindt de Noorse tovenaar toch weer een juweel van een verdedigende zet (33. a5!), waardoor hij vestingkansen versiert en vervolgens wegen creëert naar een te forceren remise. Jammer voor Gukesh, die een sensationele partij speelt maar net niet het dito reultaat kan behalen.
Eén Indiër eruit, de tweede laat niet heel lang op zich wachten. Thuisspeler Nijat Abasov wist al Fressinet, Giri, Svidler en Salem te vloeren, misschien kon Vidit er nog wel bij. Tja, dat blijkt dan niet dadelijk in de eerste partij, waar een originele opzet in de opening niet echt tot gelijkspel leidt en Vidit Abasov een eeuwigheid zwaar op de rooster legt, alvorens hem ontsnappingskansen te gunnen. Remise na 109 zetten. Heel anders gaat het eraan toe in partij 2. Abasov, die steevast een minuut of een paar minuten te laat aankomt en daarvoor eigenlijk telkens 500 USD (Amerikaanse dollar, zowat 460 euro) boete zou dienen te krijgen – of dat ook gebeurt, zal na afloop moeten blijken – maakt er als het ware één grote show van: lekker uit de opening, een dynamisch vloeiend middenspel en dan enkel nog de ham thuisbrengen. Carlsen is onder de indruk van zijn volgende tegenstander, die nu vijf hoger gerangschikte spelers op rij uit het tornooi heeft gewipt: “Fantastisch tornooi! Het vertrouwen waarmee hij speelt is verbluffend. En zijn rijtje slachtoffers is heel indrukwekkend.”
Lees ik daar ergens dat het toch wel sneu is dat de twee Amerikanen, Caruana en Domínguez Perez, uitgerekend elkaar moeten zien te elimineren? Vreemd dat dezelfde verslaggever dat soort sneuheid niet heeft opgemerkt bij de twee Chinese dames, Tan en Zhu, of nog sterker, de zusjes Muzychuk, die eveneens hun enige landgenote of dito én zuster mochten uitschakelen. We zwijgen dan nog van Praggnanandhaa en Erigaisi, want die hebben (‘hadden’, weten we intussen) nog twee andere landgenoten in deze ronde.
Caruana serveert zijn voormalige secondant Domínguez Perez al na 6 zetten een nieuwtje, maar de voormalige Cubaan weert zich goed en komt kort voor de tijdcontrole almaar beter te staan. Zowat 20 zetten lang blijkt hij zowat gewonnen te staan, maar één misser volstaat om zijn winstkansen om zeep te helpen. Caruana ontsnapt, maar met de hakken over de sloot. In de tweede partij zet hij met de witte stukken zijn tegenstander secuur en consequent onder druk. De zwarte stelling ziet er misschien solide uit, maar heeft een structurele zwakte op d5 die op elk moment dreigt te worden uitgebuit. Tegen de tijdcontrole houdt Domínguez Perez het niet meer: hij overziet de enige verdediging en ook al heeft Caruana nog heel wat tijd nodig om het zaakje technisch netjes afwerken, het is een kolfje naar zijn hand en op de 94ste zet mag hij eindelijk oogsten. In de halve finale wacht hem één van beide jonge Indiërs.
Praggnanandhaa en Erigaisi zijn kennelijke goede vrienden, wat hun confrontatie ook apart maakt (maar gewetenswroeging houden ze er niet aan over als ze de ander liquideren). Even tussendoor, en om verwarring tegen te gaan (al tiert die internationaal welig): Erigaisi is patroniem of vadersnaam, maar in feite moeten we de jongeman aanduiden met zijn ‘gegeven naam’, Arjun, wat in zekere zin overeenkomt met wat wij een voornaam noemen. We moeten dus doen zoals dat bij Indiase namen wel vaker het geval is: de voornaam primeert, de vadersnaam wordt meestal weggelaten, maar is alles behalve een voornaam. We zeggen dus Anand, Gukesh, Praggnanandhaa, Humpy en Harika, en maken ons niet belachelijk door er Viswanathan (of Vishy), Dommaraju, Rameshbabu, Koneru of Dronavalli voor te zetten, want dat zijn helemaal geen voornamen. Dus (althans vanaf nu) is het hier ook Arjun i.p.v. Erigaisi.
Praggnanandhaa en Arjun, dus. De eerste partij gaat lange tijd gelijk op en loopt uit in een hyperscherp gevecht waarin Pragg een tactische finesse mist en Arjun profiteert. Grappig detail: dezelfde avond maken de twee liever samen een wandeling (getuige de Indonesische IM Sukandar, die met hen een paar selfies neemt) dan iets te prepareren om de ander de volgende dag de duvel aan te doen. Maar die duvel komt, want Praggnanandhaa trekt met zwart alle registers open en terwijl Arjun gelijkspel lijkt te hebben, loopt de zwarte koning onverwacht het centrum in en is wit op slag in de problemen. Praggnanandhaa laat niet meer los en brengt de stand in evenwicht. Grote bewondering voor dat must-winsucces, deze keer van Caruana: “Ik had het niet verwacht. Arjun speelt dit tornooi zo overtuigend dat ik dacht dat hij het wel zou houden. Heel indrukwekkend! Ik zou mezelf een half percentje kans geven om in zo’n situatie te kunnen winnen.”
Tiebreaks, dus, en vandaag zijn de beide jongelui de enigen (samen met twee dames, dat leest u straks). Na wederzijdse (reguliere) winst volgen eerst twee remises. Eén en twee stapjes sneller dan: vier keer zwarte winst op rij. Concreet komt Praggnanandhaa telkens op voorsprong, en maakt Arjun telkens weer gelijk. Het is weliswaar geen juiste weergave. In de eerste partij staat Arjun gewoon te winnen, maar hij blundert een paar keer affreus en verliest nog. In de tweede profiteert hij van enkele fouten van Praggnanandhaa om de score gelijk te trekken. In de derde gaat hij in het middenspel ten onder en ten slotte, in de vierde blundert Praggnanandhaa zich in een zowat gelijke stelling in één zet de dieperik in. Tss.
Kansen genoeg aan beide kanten, maar weten wij veel hoe de zenuwen door de keel gieren in zo’n bloedstollend en tijdnoodzwanger tiebreakgevecht. Enfin, mutatis mutandis kennen we dat ook wel, maar nooit om een plaats in een Kandidatentornooi (of om zoveel geld). Na telkens twee partijen in een almaar sneller tempo, de laatste fase: blitz van 3+2 en de eerste die een keer wint, gaat door. Praggnanandhaa met wit, wat gelet op de vorige vier partijen niet zo bemoedigend is. Na iets minder dan 20 zetten komt hij een pion voor, maar niets is al beslist. Arjun slaagt er echter niet in de zaak te keren en het ziet er almaar somberder voor hem uit. In een toreneindspel met één minpion, daarna nog één, is hij kansloos. Pragg gaat door en mag in de halve finales Caruana partij geven.
Gukesh, Vidit, Arjun, drie van de vier Indiërs in de kwartfinales overleven die niet. De verrassende Azerbeidzjaan Abasov doet dat wel, samen met Carlsen en Caruana, van wie je de aanwezigheid in de cruciale fase van het tornooi bijna als vanzelfsprekend (ongelukken daargelaten) had verwacht. Plus de vierde Indiër, natuurlijk, Praggnanandhaa. Het heuglijke nieuws, dat Carlsen nog eens extra expliciet verwoordde, is nu dat hij er niet aan denkt om mee te doen in het Kandidatentornooi en dat wat hem betreft (en het FIDE-handboek zegt het dus ook) alle andere halve finalisten hun ticket beet hebben, ongeacht het precieze eindresultaat. Kortom, naast Nepomniachtchi (verliezer WK) gaan Caruana, Abasov en Praggnanandhaa naar het Kandidatentornooi. Zij krijgen nog het gezelschap van de beste twee in de Grand Swiss, de beste in het FIDE Circuit 2023 (een reeks toptornooien in 2023) en het hoogste niet anderszins geplaatste ELO in de lijst van januari 2024. De plaatsen zijn duur, velen die geroepen zijn, zullen niet uitverkoren worden.
Hoog tijd voor de dames, die hun halve finales afwerkten. Zoals boven aangegeven, spelen drie van de vier dames mogelijk voor slechts twee plaatsen in het Kandidatestornooi. Dat hebben ze te danken aan Goryachkina, die zich al kon plaatsen via de Grand Prix, en enkel indien zij 4de wordt, krijgen de eerste drie wel degelijk allemaal hun ticket. Maar dat zal Goryachkina een zorg wezen. Ze laat er, weliswaar met wat hulp van Tan, geen gras over groeien. Tan, met wit, slaagt er niet in haar stukken optimaal te plaatsen en wordt geleidelijk in de soep gedraaid. Op de 45ste zet houdt ze het voor gezien. Dat wordt morgen, met zwart, een zware opgave.
Anna Muzychuk heeft al wat tiebreaks en verrassende wendingen achter de rug, maar de 20-jarige Salimova is niet de eerste de beste, en bovendien nog lang geen vertrouwde opponente: volgens één database hebben ze elkaar nog maar twee keer partij gegeven (waarvan 1x rapid), zus Mariya vier keer (1x rapid en blitz). Muzychuk lijkt minder onder de indruk, komt vlot en goed uit de opening en brengt Salimova, al 40 minuten achter met de tijd, in overlevingsmodus. Die vecht echter dapper terug, weerstaat de druk en kan ondanks een pion in de min en stukken die schijnbaar geen samenhang etaleren de partij naar remise dirigeren.
De tweede reguliere partij is een must-win voor Tan. Goryachkina kan de commentatoren wel niet erg bekoren omdat ze volgens hen heel gauw en wat te opvallend voor remise gaat. Leko vindt het zelfs riskant. Goryachkina ruilt als de wiedeweerga de dames en één loperpaar, en wil ook het tweede liefst snel in de doos. Het resultaat is echter wel een licht voordeel voor Tan. Niet dat het iets oplevert, ondanks pogingen om er toch iets uit te persen. Slotsom: remise en Goryachkina naar de finale. Dat betekent meteen dat er voor de anderen nog slechts twee tickets overblijven voor het Kandidatestornooi. Tan zal dus de troosting moeten winnen, wil ze zich plaatsen.
Salimova, die hier met wit een frisse 6,5/7 scoorde, begint vol zelfvertrouwen aan haar witpartij: ze investeert een pion en komt op voordeel na een foutje van Muzychuk. Ze kiest verderop echter niet de beste kans op een winstweg en de Oekraïense kan het gevaar bezweren en een tweede remise bewerkstelligen. Tiebreaks, it is.
Daar begint het al. Salimova wint met zwart, Muzychuk doet dat kunstje over. Niet getreurd, nu speelt Salimova eerst met wit en wint ze opnieuw als eerste. De zoveelste must-win is er te veel aan voor Muzychuk. Het wordt remise en de verrassende Salimova verrast nog meer door zelfs de finale te halen. Ze is ook de enige die al zeker is van een kandidatesticket. Het andere zal gaan naar Tan of Muzychuk.