Die verklaring van Carlsen kwam er “maandag” (gisteren, 26/09), ergens in de loop van de namiddag, dan toch. En met “toch” bedoelen we hier dat de verklaring er sneller kwam dan verwacht, want “één van de volgende dagen” had ook gekund. Weten we nu alles? Nee, nog lang niet, al noemt Carlsen eindelijk man en paard. Laten we de cruciale passages uit zijn verklaring er even uitlichten:
“Valsspelen bij schaken is een groot probleem en een existentële bedreiging voor het spel. Organisatoren en al wie onze sport liefheeft moeten ernstig overwegen om meer maatregelen te nemen tegen bedrog en om het te ontdekken bij over-het-bordschaak. Toen Niemann te elfder ure werd uitgenodigd voor de Sinquefield Cup, heb ik serieus overwogen om mij nog voor de start van het tornooi terug te trekken. Uiteindelijk besloot ik om te spelen.
Ik geloof dat Niemann meer vals heeft gespeeld – en recenter – dan hij openlijk heeft toegegeven. Zijn progressie ‘over het bord’ was ongewoon, en in onze partij in de Sinquefield Cup had ik heel de tijd het gevoel dat hij nauwelijks zenuwen had of zelfs zich volledig concentreerde bij de kritieke stellingen van het spel, terwijl hij mij overspeelde met zwart zoals volgens mij enkel een handvol spelers dat kunnen. Die partij deed mijn kijk op de zaak veranderen.
We moeten iets doen tegen valsspelen. (…) Ik wil niet spelen tegen mensen die in het verleden geregeld vals hebben gespeeld, want ik weet niet wat ze in de toekomst zullen kunnen.
Ik zou meer willen zeggen. Helaas ben ik op dit moment beperkt in wat ik kan zeggen zonder de expliciete toestemming van Niemann om vrijuit te spreken. Tot dusver heb ik enkel met daden kunnen spreken en die hebben duidelijk laten zien dat ik niet wil spelen tegen Niemann. Ik hoop dat de waarheid in deze zaak uitkomt, wat die ook is.”
Wat valt zoal op?
Als we Carlsen mogen geloven – ik zeg dat er maar even bij, want als het eigen belang in het geding is, is men niet a priori doodeerlijk – wist hij (en wellicht ook andere spelers) al voor de Sinquefield Cup dat Niemann niet te vertrouwen was. Maar wat wist hij? Hij zegt dat hij het geloofde. Concreet zal hij op de hoogte zijn geweest van Niemanns toegegeven gefoefel als 12- en 16-jarige, maar hij gelooft dat de jongeman meer (en ook recentere gevallen) op zijn kerfstok heeft. Waarop hij dat geloof baseert, komen we niet te weten.
De verloren partij tegen Niemann zou hem hebben gesterkt in zijn argwaan. Dat is een bedenkelijke uitleg, want hij speelde zelf belabberd en kan dus bezwaarlijk klagen dat Niemann wel verdacht meesterlijk moest spelen om dat af te straffen. Analisten en commentatoren spreken hem trouwens vierkant tegen omtrent wat Niemann in die partij presteerde. Je krijgt toch wel de indruk dat Carlsen die nederlaag niet kon verkroppen en dat dat zijn visie op de zaak stevig kleurt.
Het meest raadselachtige is wel dat hij stelt dat hij wel meer zou willen zeggen maar dat nie kan “zonder de expliciete toestemming van Niemann”. Hoezo, toestemming van Niemann? Heeft hij Niemann soms ooit beloofd om te zwijgen over diens strapatsen? Heeft hij diens toestemming nodig om het bewijsmateriaal tegen Niemann bekend te maken? Het is niet te snappen als je enerzijds zegt dat je niet meer tegen de jongeman wilt spelen en anderzijds dat je de bewijzen die je tegen hem zou hebben niet op tafel gooit om hem het loon te geven dat hij dus zou verdienen. Tenzij die bewijzen er dus niet zijn, en als je de verklaring leest, dan is dat toch de indruk die overheerst: “Ik vertrouw Niemann niet, omdat hij vroeger gefoefeld heeft, en naar ik geloof meer dan hij zegt en ook recenter, omdat hij wint van mij, wat ik in wezen onvoorstelbaar vind, maar ik heb eigenlijk niets om wat ik denk glashelder te bewijzen.” En dan maar hopen dat de waarheid uitkomt, terwijl je er zelf niet aan meewerkt. Nogmaals, daar is nog niet mee gezegd dat Niemann vrijuit gaat. Maar wat Carlsen zegt, is nog steeds onvoldoende.
Update: nog deze aanvulling. Als Carlsen zegt dat hij Niemanns toestemming nodig heeft, wat moet die dan doen? Geeft hij die niet, dan lijkt het alsof Carlsen hem echt wat kan maken, m.a.w. dat er toch wel bedrog in het spel was. Geeft hij ze wel, dan moet Carlsen maar over de brug komen, maar waarom doet die dat niet meteen, als hij toch voldoende tegen Niemann zou hebben? Je hebt geen toestemming van de betrokkene nodig om hem aan de galg te praten als je dat sowieso kunt.