Ik had mijn artikel gisteren nog niet goed en wel klaar of er verscheen iets gelijkaardigs op ChessBase, dat op het eerste gezicht structureel wel wat leek op mijn tekst, maar die gelijkenis was louter toevallig. Je denkt natuurlijk wel: verdraaid dat had ik nog moeten lezen voor ik mijn artikel publiceerde, maar waarom plaatsen ze hun ding dan niet een uur vroeger? Enfin, no harm done, inhoudelijk sprak die tekst mij niet echt tegen en iets nieuws zat er ook niet echt in.

Intussen, weer een dag of wat verder,  zijn er natuurlijk wel ontwikkelingen geweest. Het befaamde interview, waarin Niemann antwoordt op de kritiek die hij publiekelijk over zich heen kreeg en zich met de nodige passie verdedigt, kreeg met name reacties van partijen die een rol hadden gespeeld in de bijna-verkettering van de jonge Amerikaan en die hij op z’n beurt in zijn weerwoord de mantel had uitgeveegd, te weten Chess.com en Nakamura. Een 3^de partij, in wezen de 1^ste, i.c. Carlsen himself, reageerde niet, conform de Mourinho-hint dat hij in alle talen zou (of moest) zwijgen.

Eerst chess.com. Zij publiceerden, bij ‘monde’ van Danny Rensch, een verklaring, waarin ze stellen dat ze “at this time” (dus niet vooraf) contact hebben opgenomen met Niemann en hem “detailed eividence” (gedetailleerd bewijsmateriaal) hebben voorgelegd waarop ze hun beslissing hebben gebaseerd, met inbegrip van info die zijn uitspraken omtrent de kwantiteit en de ernst van zijn “cheating” (valsspelen, ongeoorloofde externe hulp) op Chess.com tegenspreekt. Ze hebben hem daaromtrent om uitleg gevraagd en hopen dat er een oplossing kan worden gevonden zodat of waarbij Niemann weer kan deel hebben aan Chess.com. Dat laatste klinkt alvast tof, maar je kunt ook richting Poetin zeggen dat je nu zus en dat je nu zo, maar dat je (zoveel onschuldige doden) later wel gewoon weer vriendjes kunt worden. Ik sluit niet uit dat ze hier louter de publieke opinie willen bespelen.

Dat Niemann, en het hoeft niet eens heel bewust te zijn, zijn misstappen zou minimaliseren, en dat de tegenpartij zowat het omgekeerde zou doen, lag ergens voor de hand, maar het verandert niet per se iets aan de zaak. Eén zinnetje van Niemann blijft hier oorverdovend  doorklinken: “What’s with the timing?” (Hoe verklaar je die timing? Waarom nu?…). Als Chess.com zo’n ernstig materiaal tegen Niemann heeft, waarom kieperen ze hem dan uitgerekend van hun site nadat Carlsen verliest van Niemann en vervolgens de deur achter zich dicht trekt? Dat had dan ongetwijfeld al (veel) eerder gekund/gemoeten. Die partij heeft overigens niets te maken met valsspelen op Chess.com, ongeacht hoe vaak Niemann dat zou hebben gedaan. En je kunt toch moeilijk gaan veronderstellen dat ze nu plotseling en out of the blue ontdekken dat die Niemann bij hen wat meer op z’n kerfstok heeft dan ze wisten.

Bovendien, in het huidige geval is Niemann niet eens officieel beschuldigd. Er wordt alleen maar gespeculeerd dat Carlsen denkt dat Niemann vals heeft gespeeld. Op basis daarvan en zonder boe of ba iemand uitsluiten is niet ernstig. De normale gang van zaken lijkt mij te zijn: een verdachte confronteren met de redenen waarom hij een uitsluiting zou verdienen, hem de kans bieden op een weerwoord en dan pas beslissen of je uitsluit, een andere maatregel neemt of de verdachte vrijuit laat gaan. Chess.com doet het omgekeerde, n.a.v. een partij die niet eens op hun site wordt gespeeld en waarvan niet geweten is wat er precies zou zijn voorgevallen. Gelet op het feit dat de (vermoedelijke) aantijger heeft aangegeven dat hij niet kan of mag spreken, moet je ervan uitgaan dat hij dat ook niet stiekem doet tegen Chess.com en dat Chess.com geen gebruik kan maken van wat Carlsen toch zou hebben verteld, om niet de indruk te wekken dat de champ dan toch loslippig is geweest. Bij dat alles staat de veronderstelling dat Carlsen eigenlijk geen bewijzen heeftnog altijd als een huis,zodat Chess.com geen poot heeft om op te staan, op z’n minst qua timing en wellicht ook inhoudelijk: als je wat hebt, kom je ermee naar buiten maar je wacht niet tot er zich elders iets schijnbaar verdachts voordoet; in het andere geval, als je weinig of niets hebt, hou je je gewoon stil. Hoe ze het ook, met veel gevoel voor PR, formuleren, je kunt niet anders dan concluderen dat Chess.com geblunderd heeft, ofwel voordien, ofwel nu, en misschien wel beide. Veiligheidshalve: dat zegt natuurlijk nog niks over de (on)schuld van Niemann.    

Vervolgens Nakamura. Die neemt kennelijk een beetje gas terug. Hij erkent alvast dat Niemanns uitleg over de partij met Carlsen volkomen plausibel is, al vindt hij wel dat hij daar geluk heeft gehad. Hij ontkent wel met klem dat hij Niemann rechtstreeks beschuldigd zou hebben van valsspelen OTB i.p.v. online. Dat punt zit hem toch wat hoog, kun je merken, want hij komt er nadien nog eens heel duidelijk op terug. En passant laat hij wel vallen dat er wel meer mensen in het circuit hun twijfels hebben bij Niemann, gezien diens “really unprecedented” (ongeziene) opgang de laatste twee jaar, maar dat is een erg tendentieuze kijk op de zaak: als Niemann zuiver op de graat is, is zijn opgang lang niet abnormaal, want mutatis mutandis doen alle toppers wel iets spectaculairs, zoals ik gisteren al liet zien (er valt nog veel meer over te zeggen, maar dat voert te ver).

Verder is hij het ermee eens dat Chess.com toch een verklaring schuldig is m.b.t. het uitsluiten van Niemann van hun Global Championship (overigens was de uitsluiting totaal, en niet beperkt tot dit onderdeel). Die uitsluiting “doesn’t make sense” (is onzinnig/slaat nergens op), erkent Nakamura. Ook Carlsen mag van hem met eenverklaring komen.  

Op Chessbase is intussen een artikel verschenen waarin nu ook Elon Musk zijn licht laat schijnen op de mogelijke fraude, m.n. door via een paar memes te antwoorden op Niemanns bereidheid om elke mogelijke controle te ondergaan en desnoods zelfs naakt te willen spelen, en te suggereren dat die via een paar draadloze kraalachtige snufjes op de plaats waar de zon nooit schijnt de juiste zetten krijgt doorgetrild. Nou, lachen!

Iets serieuzer is het stukje waarin de auteur er de Weighted Error Value bijhaalt (letterlijk: gewogen foutwaarde, waarbij gespeelde zetten softwarematig worden vergeleken met de keuzes van diverse computers en een score voor de hele partij wordt berekend. Hoe lager die score, hoe beter het spel). Niemann bleek in 6 ronden 4 keer “foutloos” te halen (< 0,10), 1 keer “heel precies” (0,11) en 1 keer 0,61, wat onbenoemd bleef, maar behoorlijk minder precies of foutloos was. Verdacht? Nee, als je vergelijkt met pakweg So, de leider van het moment, dan zie je dat die het nog net iets beter doet: 5 keer ‘foutloos” (< 0,10) en 1 keer “precies” (0,23). Kortom, dit soort toppers speelt vaak bijna perfect. Als Niemann dat niveau waard is (en hij moet toch nog wel een tijdje bevestigen), is het niet abnormaal dat hij zo goed speelt. Ook leuk om weten: de auteur checkte ook eens de drie partijen van Carlsen. Twee foutloze (eentje zelfs met amper 0,01) en één ‘ondermaatse’ (0,42 d.i. onder 2700-niveau): jawel, zijn partij tegen Niemann.

Tot daar het laatste nieuws (met wat duiding). Wordt ongetwijfeld vervolgd, al voel ik mij niet geroepen om nog veel boompjes op te zetten over een zaak waarin de eigenlijke feiten onbekend of verborgen blijven en er enkel woord-tegen-woord kan worden geopinieerd. Seponeren bij gebrek aan bewijs – en daar worden we niet per se vrolijk van – hoeft dan geen ellenlange uitleg meer …