De Qatar Masters zijn terug, na acht jaar (enfin, waren terug, ze zijn al ruim een week afgelopen). Editie 1 in 2014 werd gewonnen door Yangyi Yu, editie 2 een jaar later door Magnus Carlsen. Ter inleiding werd her of der alvast met superlatieven gegooid: het “buitengewoon sterke Open van Qatar is terug”, maar daar valt wel wat op af te dingen. Met (amper) 8 spelers van +2700 is het allemaal nog niet zó buitengewoon. Natuurlijk, 4 top 10-spelers, het is niet niks: Carlsen, Nakamura, Giri en Gukesh. Maar vervolgens duiken we naar nummer 27, Abdusattorov, en 29, Arjun, verder twee top 30-spelers, twee top 40-spelers en één top 50-speler (en nog 147 anderen, die, toegegeven, ook wel kunnen schaken). In mijn ogen kan het sterker, en in vergelijking met het fameuze Grand Swiss op het Isle of Man, dat op 25 oktober van start gaat, moet het toch duidelijk de duimen leggen (daar doen bv. 22 top 10-spelers mee). Dat is natuurlijk een apart geval, want je kunt er plaatsen verdienen voor het Kandidatentornooi.

Hoe dan ook, genoeg schoon volk in Qatar, dat in 9 Zwitserse ronden naar de hoogste eer mocht dingen. Een aantal krakken begonnen goed: Carlsen, Nakamura en Giri wonnen meteen (tegen niet al te bekend volk), terwijl bv. Gukesh al een half punt liet liggen en Fedoseev zelfs verloor, van een 19-jarige Indiase IM. Van de zeldzame dames (een elftal)  ging de hoogst genoteerde, Asssaubayeva, ook onderuit tegen een lokale IM. Globaal bracht de eerste ronde geen grote schokken teweeg.

De vorige zin kondigt het eigenlijk al aan: in ronde 2 was het wel van dattum. Niemand minder dan oud-champ Carlsen werd in 31 zetten de brokken in gespeeld, door de Kazachse GM Suleymenov, 2512 en dus dik 300 ELO’s lager gepositioneerd (het kán dus, zeg ik bij mezelf). Dat was ook alweer eeuwen geleden dat Carlsen door zo’n bescheiden garnaal op z’n nummer werd gezet, dus een déjà vu zat eraan te komen: na afloop twitterde (of is het X’te?) hij dat hij van zijn melk was toen hij zag dat zijn opponent een (analoog) horloge droeg en dat de organisatoren maatregelen tegen valsspelen nog altijd niet serieus namen (ter plekke waren er kennelijk geen). Niemann 2.0? Dat ook weer niet, want hij zei er in één adem bij dat hij Suleymenov van niets wou beschuldigen (“die speelde een geweldige partij en won verdiend”) en dat hij de enige verantwoordelijke was om zijn gedachten op een rijtje te houden. Carlsen kreeg trouwens steun van Vachier-Lagrave, die eveneens Suleymenov prees met z’n knappe zege en zich stevig afzette tegen degenen die meteen twijfels hadden geuit over diens prestatie. Ook roddelkont Nakamura kon het niet laten om een verdachtmaking te formuleren (“Carlsen verliest en gaat dan beschuldigen?”, maar dat was kennelijk om meer volk te lokken, getuige Carlsens reactie (“Mijn naam gebruiken om meer ‘clicks’ te krijgen, prima hoor, maar in dit geval is het gewoon zielig. Beter doen, graag!”). Ten overvloede was Carlsen niet de enige om de materie aan te kaarten: Fedoseev verloor ook z’n tweede partij tegen een veel lager gerangschikte speler en weigerde, uit protest tegen het gebrek aan preventieve maatregelen tegen fraude, zelfs zijn wedstrijdformulier te ondertekenen en legde ook klacht neer. Om een of andere reden kreeg dat een stuk minder aandacht.

Andere verrassingen waren bv. het verlies van Maghsoodloo tegen een ruim 200 ELO zwakkere IM en de winst van Praggnanandhaa’s oudere zusje Vaishali tegen Sethuraman, ook 150 ELO’s haar meerdere. Dat was niet helemaal alles maar voor de rest speelden de surprises zich voornamelijk af bij minder bekend volk. Na twee ronden hebben liefst 21 deelnemers (m/v) nog het maximum, en daar zijn uiteraard veel verwachte namen bij.

Dat waren er nog 5 een ronde later: Arjun, Sindarov, Narayanan, Jumabayev en Kevlishvili, de enige nieuwe naam voor mij en de enige van het vijftal die een hogere ELO vloerde. Verder sloeg Carlsen eenvoudig terug na het debacle van de dag ervoor, en daarmee bleef hij in de grote groep van dichte maar niet dichtste achtervolgers. Ook Fedoseev veerde weer op, kennelijk tevreden met de anti-fraudemaatregelen die de organisatie intussen had ingevoerd.  

In de 4^de ronde sloten de zeldzame winnaars bij de remiserende leiders. Enkel Kevlishvili verloor, van Nakamura, die mee aan de leiding kwam, net als Gukesh en Salem, die beiden wonnen en hun achterstand (van dat ene halve puntje) goedmaakten. De 7 aan de kop hebben een peloton van 21 achter zich, op de kleinst mogelijke afstand, met o.m. Giri, Abdusattorov en Maghsoodloo als hoogste ELO’s. Opmerkelijk: ook Vaishali is van de partij, als eerste vrouw op de 27^ste stek. Twee zeges en twee remises, en 2,5/3 tegen duidelijk sterkere ELO’s. Carlsen moest het stellen met remise.

Eén leider nog slechts na ronde 5. Narayanan zorgde voor de verrassing van de dag door Gukesh onderuit te halen en profiteerde verder doordat geen van zijn concullega’s meer dan een half wist te scoren. Ook niet mis was trouwens de nederlaag van Giri tegen een Georgisch-Russische IM van 19. Er zijn nu 12 naaste achtervolgers, nadat o.m. Nakamura, Abdusattorov en Arjun aansluiting vonden. In dat groepje ook of nog steeds Vaishali, die geweldig goed op weg is naar haar 3^de en laatste GM-norm.

De rustdag bracht rust en/of tijd voor huiswerk. Naarmate het tornooi vordert, worden de tegenstanders vooraan er niet makkelijker op. Narayanan mag het bewijzen tegen Abdusattorov en houdt stand. Arjun, Sindarov en Yakubboev schuiven mee aan op 1, na zeges tegen Makarian, Adityan en Jumabayev, terwijl Gukesh zijn nederlaag van de dag voordien wegspoelt door Vaishali tot staan te brengen. Met haaar 13^de plaats staat ze wel dubbel zo hoog als twee ronden eerder. Intussen heeft Carlsen al weer twee overwinningen op rij achter de kiezen, waarmee hij weer aansluit bij het pelotonnetje van naaste achtervolgers, met o.m. Nakamura, Abdusattorov en Gukesh. Klaar voor de eindspurt, we hebben het al wel vaker gezien.

Maar we zien het ook niet altijd. In de 2^de ronde ging het al mis, in de 7^de ook: ditmaal was het Karthikeyan, 24-jaar, tweevoudig nationaal kampioen van India, maar ‘slechts’ 2611 ELO, die Carlsen een uppercut mocht verkopen. Het moet gezegd: die was wel behulpzaam, door veel te onstuimig aan te vallen en dan te moeten vaststellen dat het allemaal niet zo correct was en dat zijn tegenstander precies die tegenzetten vond die het Noorse offensief vakkundig counterden. Zelden gezien: Carlsen die in één tornooi twee keer verliest van spelers van een zo ‘bescheiden’ niveau (ten minste: vergeleken met het zijne). Dat kost weer ELO, en zijn overschot in de +2800-categorie is toch wel aan het afnemen.

Het was niet de enige verrassing van de dag, want ook enkele anderen gingen onverwacht onderuit tegen duidelijk lagere ELO’s. Gukesh ging voor de tweede keer de boot in, tegen Paravyan. Fedoseev, die na de twee nullen van het begin vier keer op rij had gescoord, moest buigen voor Shimanov. Kaidanov, ten slotte, gaf Jorden van Foreest een tik, en mag nu tegen Carlsen. Karthikeyan en Paravyan voegen zich dus bij de leiders, Shimanov en Kaidanov sluiten aan bij de achtervolgende groep.

Het was zelden stabiel aan de top en dat is zowat het gedroomde scenario voor wie spanning en haasjes-over wil. Van zes leiders gingen we in één keer naar één enkele. Arjun versloeg co-leider Paravyan, terwijl de vier anderen onderling remise speelden. Abdusattorov voegde zich bij hen, na winst tegen Vakhidov, zodat de voormalige leiders, nu achtervolgers, weer met zes waren: Narayanan, Sindarov, Nakamura, Karthikeyan, Yakubboev, Abdusattorov. Daar zitten drie Oezbeken bij, van wie twee juniors (-20). Schaakweelde! Dat Giri in extremis dat zestal niet wist bij te benen, had hij te danken aan zijn tegenstander die hem met een verbluffende dameoffer de winstweg versperde. Intussen was beste dame Vaishali al zeker van haar 3^de GM-norm, ten minste als haar tegenstander van de laatste ronde niet vergat op te dagen.

Arjun had in de laatste ronde genoeg aan remise tegen Abdusattorov om minstens een play-off uit de brand te slepen, en zelfs de eindzege als de andere vijf die hem op de hielen zaten niet verder geraakten dan een puntendeling. Echt niet zo denkbeeldig, want alle pretendenten en/of laatste tegenstanders zijn erg aan elkaar gewaagd. Drie van de zes speelden remise, wat neerkwam op zelfuitschakeling, en eentje verloor, wat ten minste even funest was voor de eindwinstambities. Tegelijk ging leider Arjun zelf vreselijk ten onder – een kapitale kemel, een zelfvork die een toren kostte – tegen Abdusattorov, die in de stand prompt over hem heen wipte. De enige die nog mee kon wippen, was diens landgenoot Yakubboev, dankzij een zege op Karthikeyan. Kortom, twee Oezbeken op 1, met krék dezelfde voornaam, Nodirbek, en precies 100 ELO-punten verschil (van de eerste op de tweede). 

Een play-off zou de beslissing brengen. Beide finalisten behoorden in de afgelopen Olympiade tot het gouden team van Oezbekistan, samen ook met andere hier prominente namen, zie Sindarov en Vakhidov in vorige alinea’s. Schaakweelde, zei ik ook al. Welke Nodirbek zou het halen? Het was de oudste (beter: de minst jonge) van de twee, Yakubboev, die met zwart het laken naar zich toe haalde in de eerste blitzpartij. In de tweede kon hij dameruil forceren met een kwaliteitsoffer dat er heel aardig uitzag. Het kon volstaan voor een uiteindelijke remise, maar voor het zover was, stond Yakubboev veeleer gewonnen. Goud dus voor de 21-jarige Oezbeek (7/9), zilver voor zijn landgenoot Abdusattorov (7/9) en volgens de scheidingscriteria een 4^de plaats (gedeelde 3^de t/m 8^ste plaats) voor Sindarov (6,5/9) nog een landgenoot. Brons was officieel voor Narayanan, en ook Nakamura, Arjun, Maghsoodloo en Gukesh zaten in dat ex aequo puntenschuifje (6,5/9). Carlsen en Giri eindigden in de volgende groep (6/9). Vaishali eindigde een punt verder (5/9), maar behaalde wel haar 3^de GM-norm en won de eerste prijs van de dames, zij het met een betere tiebreak dan haar landgenote Divya Desmukh, nog een opkomend talent. 

Tot daar, want intussen wacht u natuurlijk vol ongeduld op verslagen over de Grand Swiss-tornooien, intussen al drie ronden ver. Zoals Carlo al liet weten, speelt Daniel Dardha straks tegen schaaklegende Ivanchuk, het is nogal wat, maar er zullen op dat niveau ongetwijfeld nog wel meer memorabele confrontaties volgen. Daniel heeft gisteren zijn eerste winst behaald, tegen een GM van 50 ELO meer, na een nederlaag in de eerste ronde tegen Bacrot en een remise in de tweede tegen Yilmaz. Allemaal niet echt kleine jongens, dus die 1,5/3 mag er best zijn! In de stand staat hij op 60, precies tussen Aronian (59) en Gukesh (61) in. En dat zijn zeker geen kleine jongens!