Woelige wateren in de schaakwereld, de laatste tijd kunnen we er nog amper van opkijken,  want sinds een halfjaar of wat rollen de commotionele golven over elkaar heen. En net nu er toch pogingen worden gedaan om het damesschaak te promoten, gaan de poppen ook daar aan het dansen. Nu moet gezegd: op de achtergrond speelt de Russische agressie tegen Oekraïne ongetwijfeld mee – zo zie je maar dat men uiteindelijk niet kan doen alsof “the show can go on” – maar het is niet het enige element.

Waar gaat en ging het om? Zoals u weet, hebben de dames intussen hun eigen Grand Prix-cyclus, met twee tickets in de prijzenpot voor het volgende Kandidatestornooi, dat naar verluidt (pas bekendgemaakt) zal plaatsvinden in Toronto, Canada, en voor het eerst tegelijk met het Kandidatentornooi voor de heren (hoewel in theorie ‘open’). Het eerste luik had plaats in Astana, Kazachstan, en werd gewonnen door Lagno, het tweede in München, Duitsland, waar Kosteniuk zegevierde. So far, so good, zou men naïefweg kunnen denken, maar men notere alvast dat de winst twee keer van Russische makelij was. Luik drie, New Delhi, had vorige zaterdag moeten starten, maar begon een dag later en met twee deelneemsters minder, en luik 4, dat in het Poolse Bydgoszcz zou plaatsvinden, is of was al zonder opgave van redenen van de kalender gehaald.

Een en ander hoort in de rubriek ‘vooraf’. De Oekraïense zusjes Muzychuk hadden eerder al laten weten, zonder evenwel hun beslissing toe te lichten, dat ze New Delhi aan zich voorbij zouden laten gaan. Speculaties alom natuurlijk: was dat vanwege de drie Russische speelsters, te weten Goryachkina, Lagno en Shuvalova? En zo ja, was dat hun eigen keuze, of die van de Oekraïense schaakbond of autoriteiten? Of loonde het toch de moeite niet meer – hun kansen op de twee voorziene plaatsen in het Kandidatestornooi waren al ernstig gecompromitteerd – en was het mooi meegenomen om de suggestie in het ijle te laten hangen dat de oorlog ermee te maken had? Ook de schrapping van luik 4, Bydgoszcz, wat het sluitstuk van de hele Grand Prix-cyclus had moeten worden, wordt snel in verband gebracht met de oorlog. Het blijft gissen, maar de indruk overheerst dat de Polen het niet zagen zitten om een tornooi te huisvesten met drie speelsters uit de op dit moment zeer ongaarne geziene agressor Rusland.

Onoverkomelijk is dat allemaal niet, maar het legt wel een hypotheek op het faire verloop van de Grand Prix. De Muzychuks die halfweg stoppen, je zult er maar punten aan verloren hebben of je voorbereiding voor niks gedaan. Dat slottornooi komt er wel, maar hoe, wanneer en waar? Rimpelloos is de zaak alvast niet meer, maar wat bij de start in New Delhi gebeurde, was nog een graad of zoveel erger.   

Het begon toen het 23-jarige Kazachse nummer 1 Abdumalik op de luchthaven niet zoals verwacht werd opgehaald en later ook mocht vernemen dat het hotelverblijf iets minder te bieden had dan beloofd en nog wel voor een iets hogere prijs. Zij was niet alleen om dat te constateren, en vond de boel vervelend genoeg om opnieuw haar koffers te pakken. Van 12 naar 11 deelneemsters, het maakte er een ander tornooi van, en zes speelsters (inclusief Abdumalik) stuurden, middels een e-mail van Paehtz, een officiële vraag aan FIDE om het evenement, gelet op de omstandigheden, uit te stellen of af te gelasten. FIDE-president Dvorkovich kwam met een al even officiële reactie dat dat laatste wegens blablabla niet kon, maar putte zich voorts uit in tig verontschuldigingen en beloften tot beterschap. Bij de zes speelsters in kwestie was ook Abdumaliks 19-jarige landgenote Assaubayeva, mocht u het al niet meer weten: tweevoudig wereldkampioene blitz nota bene, die even later een bocht van 180 graden maakte en Abdumalik in een openlijke reactie op Instagram met de vloer gelijkmaakte, met als uitsmijter dat ze dan maar beter snel zou trouwen en borscht (of borsjtsj, een soort zure rodebietensoep) koken voor haar vent.

Binnen de kortste keren sloeg Abdumalik terug, zij het een tikkeltje netter. Ze wees erop dat Assaubayeva het eerst met de klachten en de brief aan FIDE eens was geweest en weerlegde haar aantijgingen, en besloot dat ze zeker zou trouwen en borscht koken voor haar echtgenoot, omdat schaken en gezinsleven helemaal niet onverenigbaar (hoeven te) zijn. Waarop Assaubayeva een en ander ontkende en nog eens opnieuw haar landgenote met alle zonden Israëls overlaadde, maar haar geloofwaardigheid kreeg wel een deuk toen Paehtz ook reageerde en  Abdumalik over de hele lijn gelijk af. Paehtz zei dat ze, in deze emotionele rollercoaster, niet van plan was geweest om openlijk te reageren, maar dat ze de leugens van Assaubayeva niet kon laten passeren.

Daarmee waren de debatten nog niet beslecht. In de discussies tussen alle betrokkenen omtrent hoe het tornooi van 12 deelneemsters naar 11 kon hertekend worden met een faire verdeling van wit en zwart, zou één speelster op een bepaald moment haar veto hebben gesteld (volgens één, edoch onbevestigde bron, was dat mogelijk Goryachkina, maar waarover en waarom?), wat voor Paethz dan weer de druppel te veel was. Toen zondag de eerste ronde dan eindelijk begon, kwam de Duitse niet meer opdagen en toen waren ze dus nog met 10. Ik had het er al over: je kunt nog moeilijk ontkennen dat de Grand Prix tot op zekere hoogte bezoedeld is met een paar snuifjes competitievervalsing.

Dacht u dat dit alles was? Nee hoor, want uiteraard werden de lokale organisatoren ook op de rooster gelegd: dat een en ander niet optimaal was geregeld en afgesproken was niet alleen geconstateerd door Abdumalik, maar door verscheidene anderen (inclusief Assaubayeva, al trok die later haar staart in) ook bevestigd. In die context is het bizar dat tornooidirecteur Bharat Singh Chauhan, van tafel tot tafel lopend, alle speelsters bij het  begin van de eerste ronde een hand wil geven, en overduidelijk bot vangt bij Goryachkina, die de man straler negeert dan de achterkant van de Maan onze pale blue dot. En dat wil wat zeggen, want qua niet zo vriendelijk kijken is de Russische sowieso al redelijk onnavolgbaar. Waarom ze weigerde de man de hand te schudden, is een andere kwestie, maar het is een teken te meer dat het serieus is misgegaan in New Delhi. Jongens, toch! Enfin, ik moet eigenlijk zeggen: meisjes, toch!