We gaan het hebben over het WK Rapid en dito Blitz in het Oezbeekse Samarkand, de traditionele afsluiters van het schaakjaar, zo helemaal eind december, maar in eerste instantie wel met in het achterhoofd wat het nog zou kunnen veranderen in wat zich ontpopt heeft tot een beschamend onkiese strijd om de laatste twee tickets voor het Kandidatentornooi straks in Toronto. En nee, om met de deur in huis te vallen, het gaat niets meer veranderen aan die strijd, want noch Giri, noch Arjun (Erigaisi) wist een resultaat te behalen dat de onheus begunstigde Gukesh opnieuw van zijn beste plek in het FIDE-circuit deed tuimelen. Maar eerst het snelschaakfeest zelf, dus. Als u daarna nog zin hebt, kunt u de vermoedelijke finale kandidatenuitsmijter er nog bij nemen.

De naam Samarkand heeft voor mij altijd al een mythische of sprookjesachtige klank gehad. Iets uit mijn kinderjaren, vermoed ik, jeudboeken of zo, maar hoe dan ook zoveel sprekender dan pakweg Bisjkek, Kaboel of Genoelselderen. Het is de tweede stad van Oezbekistan, na de hoofdstad Tasjkent, en gek genoeg betekenen die namen eigenlijk hetzelfde: het eerste deel (samar, tasj) staat in resp. het Sogdisch en het Turks voor steen of rots, het tweede voor stad of vesting. Samarkand is ook een mooie stad, stijl Sprookjes van Duizend-en-een-nacht, moet je de plaatjes eens zien …! Maar goed, er werd dus geschaakt, en wel snel.   

Eerst het WK Rapid.

Dat liep over drie dagen, van 5, 4 en 4 ronden bij de heren (‘Open’) en 4, 4 en 3 bij de dames (‘Women’). Al na dag 1 was het duidelijk dat Giri geen podiumplaats zou halen: hij begon met een nul en scoorde uiteindelijk 3/5 tegen relatief bescheiden tegenstanders (net 2500 of minder). Hij staat voorlopig 79^ste, 76 treden lager dan minimaal vereist. Arjun deed het daarentegen wel goed, met een plaats in de kopgroep van 5, naast Carlsen, Yu, Vidit en Cheparinov (4,5/5). Bij de achtervolgers vinden we o.m. Vachier-Lagrave en Dubov (4/5), beiden niet onbekend wat snelle formats betreft. Ook van de partij, en voorlopig ex aequo met Giri maar wel op plaats 75, is Daniel Dardha, onze enige landgenoot onder de deelnemers.

Dag 2 – de dames komen straks aan bod – zag het leidende vijftal vervellen tot een drietal, Carlsen, Fedoseev en Yu (7/9) en het had zelfs een tweetal kunnen zijn als de eerste twee (resp. tegen Keymer en Yu) in hun laatste partij het betere eindspel ook tot winst hadden gevoerd. Arjun moest een halfje toestaan op het leiderstrio en volgde in een dertienkoppige groep naaste achtervolgers, met ook o.m. Cheparinov, Vachier-Lagrave, Dubov, Vidit, Keymer en Radjabov. Giri begon weer met een nul, maar wist na 2,5/4 toch nog op te klimmen tot de 59^ste stek (5,5/9), zij het in punten nog steeds even ver van het podium. Ook Dardha totaliseerde 5,5/9, na o.m. remise tegen Abdusattorov, rapidwereldkampioen in 2021, en winst tegen Mamedyarov. Niet slecht, niet slecht …

Op dag 3 moest het gebeuren. Wat het was, verschilde dan wel van persoon tot persoon, maar laten we uitgaan van Carlsen, dan hoeft daar geen tekening bij. De titelhouder telde meteen medeleider Fedoseev uit en kwam alleen aan de leiding, omdat Yu en Vachier-Lagrave het punt deelden. Vijf man joegen hem na, ook Arjun nota bene, die dus nog steeds uitzicht kon hebben op eindwinst annex kandidatenticket. Diens hoop werd echter in de volgende ronde aan diggelen geslagen door Vidit: ja, van je landgenoten moet je het hebben. Intussen versloeg Carlsen de op papier zwakste achtervolger, waardoor Vidit nog de enige was die hem het dichtst op de hielen zat. In de voorlaatste ronde moest die dan op zijn beurt de duimen leggen, voor Fedoseev, zodat Carlsen ruim genoeg had aan remise tegen Abdusattorov om aan de leiding te blijven met slechts één naaste achtervolger, nu Fedoseev i.p.v. Vidit. Een nieuwe remise, in de slotronde tegen Praggnanandhaa, volstond voor de eindwinst (de 5^de al), aangezien de vijf volgende borden ook allemaal op remise uitliepen.

Carlsen verlengt dus zijn rapidtitel (10/13), Fedoseev pakt het zilver op een halfje (9,5/13), en Yu grist met de betere scheidingspunten het brons weg voor de neus van zijn 11 ex aequo-kompanen (9/13). Bekend volk, maar wat veel om op te noemen. Het moge duidelijk zijn dat noch Giri (24^ste) noch Arjun (15^de), beide 8,5/13, in de buurt van het podium kwam, ook al deed de laatste het lange tijd heel goed. Onze Dardha werd met evenveel punten 21^ste, nadat hij in ronde 10 had verloren van Giri en vervolgens nog drie keer won, en wel van Martirosyan, Esipenko en Keymer. Wie kan dat zeggen? Het levert hem 24 punten winst op, rapid welteverstaan.

De dames dan. Dag 1 had iets van een marteling voor veel topspeelsters. Niemand van de top 10 in de startlijst wist zich na vier ronden mee aan de kop te scharen. Ietwat verrassend, maar ook weer niet, gelet op hun eerder verdiende sporen in dit format, waren het Zhu (aanstormende Chinese) en Salimova (geplaatst, weet u nog, voor het Kandidatestornooi na een schitterende World Cup) op stek 1 (4/4). Zes achtervolgsters, uit de groep van de nummers 20 t/m 51, prijkten een halfje verder, o.m. Vaishali (ook al Kandidate, en intussen ook GM geworden) en Tokhirjonova 3,5/4. De eerste top 10-ster was Humpy (Koneru) op de 15^de plaats (3/4).

Op dag 2 won Zhu het duel met Salimova, om even ongedeeld op 1 te wezen en vervolgens onderuit te gaan tegen landgenote Zhai, die de leiding overnam en vijf jachtmaaksters achter zich kreeg. Op haar beurt kreeg Zhai een lel van Humpy, die over haar wipte en het gezelschap kreeg van (weer) Zhu en Bodnaruk. Assaubayeva (tweevoudig blizkampioene en rapid runner-up in 2021), Zhai en Lei volgden. Bodnaruk wist dan Zhu te verschalken, terwijl Zhai Assaubayeva terugwees en Humpy en Lei het punt deelden. Kortom, Bodnaruk ongedeeld op 1 (7/8), voor Humpy en Zhai (6,5/8) en vervolgens een zevental.  

De laatste drie ronden zorgden voor een spannend slot. Bodnaruk bleef aan de leiding na remises tegen Humpy en Zhai, maar kreeg wel het gezelschap van Lei, die twee keer achter elkaar won, m.n. van haar landgenotes Zhu en Tan. In de laatste ronde kwamen de twee koploopsters remise overeen na – hou u vast aan uw bretellen – drie zetten. Kan dat zomaar? Kennelijk wel. Omdat ze betere scheidingspunten had dan Lei, volstond het voor Bodnaruk om zeker 1^ste te worden, maar niet per se ongedeeld. Alleen Humpy echter wist vooraan nog te winnen, van Lagno nota bene, en kwam mee op 1. Een blitz play-off (en straks een rapid play-off in blitz?) tussen de twee van het trio met 8,5/11 zou beslissen over de titel. Humpy scoorde meteen, maar in een wilde partij  knokte Bodnaruk izich terug in de wedstrijd. De 3^de confrontatie eindigde op remise. In de 4^de partij liep Bodnaruk flink uit in tijd, terwijl haar stelling eigenlijk verloren leek. Humpy verprutste echter haar voordeel en was vervolgens zo het noorden kwijt dat ze door haar vlag ging. De 31-jarige en onder FIDE-vlag spelende Anastasia Bodnaruk, verliet half in tranen de zaal. De wereldtitel rapid is veruit haar grootste succes. Je zou voor minder een traantje moeten wegpinken. Zilver voor Humpy, brons voor Lei.     

WK Blitz.

Dat zou twee dagen duren, met 12+9 ronden bij de heren en 9+8 bij de dames. Eerst het ‘Open’ WK. Of het misschien van het goede te veel was, 12 partijen op één dag, was een vraag die kwam opborrelen na of als gevolg van een controverse in de 6^de ronde: in de partij Hong–Yu ging wit door zijn vlag, maar hij claimde dat de klok niet goed had gewerkt, zodat hij kostbare tijd had verloren. Getuigen, inclusief Yu, spraken dat niet helemaal tegen, maar het beroepscomité oordeelde wel, op basis van alle elementen, dat Hong de klok niet goed had ingeduwd. Het kostte een vol uur vooraleer ronde 7 kon starten, en die extra wachttijd bracht sommigen naar het einde van de dag toe zoveel makkelijker naar blunderland. Je moet het maar doen, na 12 stressvolle ronden, meer dan gewoonlijk duimen draaien tussein, het zal je wel frisheid kosten …

Het was niet de enige controverse, maar de tweede kostte gelukkig niet zoveel tijd. In ronde 11 deden Dubov en Nepomniachtchi dit: 1. Pf3 Pf6 2. Pd4 Pd5 3. Pb3 Pb6 4. Pc3 Pc6 5. Pe4 Pe5 6. Pg5 Pg4 7. Pf3 Pf6 8. Pg1 Pg8 9. Pc5 Pc4 10. Pa4 Pa5 11. Pc3 Pc6 12. Pb1 Pb8 13. Pf3 ½ – ½

Niet echt nodig om bord en stukken erbij te halen, u zou het hier moeten kunnen zien:

Op het net verscheen het filmpje, muzikaal ondersteund met Dance of the knights van Prokofiev, al had die het niet over (schaak)paarden (wel over ridders of edelen, m.b. de antagonistische Montagues en Capulets uit Romeo en Julia, zoals een Slimste Mens zal weten). De hoofdarbiter dacht er echter het zijne van, oordeelde dat een dergelijke partij de goede naam van het schaken in het gedrang bracht en gaf beide spelers een nul, alles conform subsectie 11.1 en 12.9.5 van FIDE’s Laws of Chess (lett.: Schaakwetten). En de driezettenremise van Bodnaruk en Lei boven kon dan wel?

Hoe hectisch ook, na 12 ronden deelden zes spelers de leiding: Carlsen, Artemiev, Vachier-Lagrave, Arjun (weer vooraan, maar zonder hoop, want eindwinst hier bracht hem – buiten de centen – niets op), Nihal (Sarin) en Riazantsev. Op dag 2 begon Carlsen met een nul tegen Vachier-Lagrave, om vervolgens zes keer op rij te winnen en opnieuw ongedeeld numero uno te worden. Twee remises later had hij zijn 7^de titel beet (16/21, 12+, 8=, 1-), met een half punt voor Dubov, die een dag eerder een nul had gekregen in de tweede controverse van boven. Opvallend: Carlsen eindigde zijn laatste partij in 36 zetten, Dubov deelde het punt al na 7 zetten. Goed voor de reputatie van Caïssa?

Hoe verging het Dardha? Hij startte niet héél indrukwekkend, met 6,5/12, maar verlies van Rapport en Nepomniachtchi was niet onbegrijpelijk, van FM Omonov echter des te meer. Hij hield wel Fressinet en Grischuk op remise. De tweede dag won hij vijf keer, o.m. tegen Gukesh, maar moest hij ook vier keer de duimen leggen, tegen groter geweld: Salem, Vidit, Giri en Matlakov. Hij werd uiteindelijk 66^ste, wat een pak minder lijkt dan zijn rapidresultaat, maar in de startlijst stond hij op 79, dus al bij al deed hij 13 plaatsen beter (-2,4 blitz-ELO, dus op niveau).

Bij de dames geen controversiële opstootjes (behalve misschien een ultrasnelle remise her of der), maar wel een wat verrassende winnares, die het uiteindelijk op het nippertje haalde. Op dag 1 speelde Gunina zich geweldig in de kijker. Het is een speelster die scherp en risicovol spel niet schuwt – in rapid speelde ze geen enkele remise – en dus met hoogten en laagten presteert. Deze keer was het hoog: enkel Harika (Dronavalli) kon haar een halfje ontfutselen, de acht andere opponentes, inclusief kersvers rapidwereldkampioene Bodnaruk, gingen allemaal voor de bijl. Met 8,5/9 schitterde Gunina eenzaam aan de top, anderhalf punt voor de dichtste concurrentie (een vijftal) uit.

Maar de buit was niet binnen. Gunina hield vijf ronden stand, met zeges op Garifullina in ronde 10  en Mariya Muzychuk in ronde 13, en een licht fluctuerende voorsprong van maximaal 2, minimaal 1 en ten slotte weer 1,5 punt, maar ging toen onderuit tegen Zhu. Het bracht Kosteniuk, die net een 4,5/6 had laten optekenen, op een half punt, en de spanning was helemaal terug. Maar waar de heren dan al wat vaker remises uit de mouw schudden om hun positie vooraan te consolideren, deed dit duo het heel anders. Gunina versloeg titelhoudster en regerend klassiek wereldkampioene Ju, een flinke stap naar de eindzege zou je denken, maar Kosteniuk bleef haar in de nek hijgen, en wel na een overwinning tegen Humpy, in liefst 219 zetten. Ook in de laatste ronde ging het hard: Kosteniuk won, niet helemaal onlogisch, van Kamalidenova, Gunina haalde het van de andere Muzychuk (zus Anna). Kortom, een eindspurt voor goud en zilver die kon tellen, maar uiteindelijk klaarde Gunina de klus (14/17), om voor de tweede keer in haar carrière de titel te claimen (ze won al eens in 2012). Kosteniuk oogsstte zilver (13,5/17) en Zhu, de enige die Gunina had weten te vloeren en die bovenop finishte met 5/5 (en niet bepaald tegen ‘kleintjes’), pakte mooi brons (12,5/17), een vol punt voor de naaste concurrentes.

Kandidatenuitsmijter  

Tenminste, als u nog zin hebt in mijn dram-en-gramverhaal ter zake. Hoe liep het nu eigenlijk af, want we mogen er, op deze laatste dag des jaars, wel van uitgaan dat de bordjes niet nog eens plots worden verhangen. Tenzij iemand de zaak nog een juridisch staartje zou willen geven, natuurlijk.   

Ergo. Twee spelers die het niet verdienen, op basis van hun prestaties bij een normale gang van zaken, hebben alsnog twee anderen, die het op grond van dezelfde argumentatie wel verdienen, uit het Kandidatentornooi gekieperd. Voor Gukesh werd inderhaast een tornooi uitgevonden dat nog net, half december, kon worden ingepropt. Toegegeven, hij moest er nog wel presteren, maar de omstandigheden waren alvast zo gunstig mogelijk (bv. laatste ronde tegen een – desgevallend – niet onwillige landgenoot). Exit Giri, die voor de schier onmogelijke opdracht stond 1, 2 of 3 te worden in het WK Rapid of het WK Blitz te winnen.

De andere usurpator, Firouzja, liet zich van zijn allerkleinste kant zien door zonder gêne of scrupules punten te willen sprokkelen tegen tegenstanders van een dusdanig ‘laag’ niveau (tot zelfs 1686 ELO) dat hij zo goed als zeker zou slagen in zijn schaamteloze opzet. Hij scoorde 12,5/13 (5,5/6 en 7/7), een makkie voor iemand van zijn niveau, al moest hij daar ook voor winnen van Kamsky (2634), voormalig WK-kandidaat, en hier fungerend als excuus-Jos tussen een dozijn appeltje-eitje opponenten. Exit So, want zelfs als FIDE de fake match van Chartres uit de ratings zou halen, heeft het Frans-Iraanse ‘joenk’ dankzij Rouen nog altijd overschot. Een veelbetekend detail: met zijn 7/7 won Firouzja dat tornooi, en wel voor het, ahum, astronomische prijzengeld van 700 (zevenhonderd) euro, jawel. Je bent beroepsschaker of niet, natuurlijk. Alle anderen die in de prijzen vielen, moesten het met iets minder doen dan ze zonder deze party crasher zouden hebben behaald.

Het onsmakelijke verhaal zal vermoedelijk geen staartje krijgen. In een gesprek met Giri dat op het internet is geplaatst laat FIDE-president Dvorkovich verstaan dat FIDE niet retroactief kan optreden tegen Chartres, hoewel dat eerst als Zwitsers tornooi werd voorgesteld en vervolgens als een dubbele round robin met twee spelers, wat hij bestempelde als “a total mockery” (een op-en-top schijnvertoning) en “not pleasant at all” (helemaal niet prettig). Maar daar kopen we uiteraard niets voor. Het allervreemdst is misschien nog wel dat niemand er officieel tegen ingaat. Giri blijft innemend en vriendelijk, So laat niets horen (maar de VS-Federatie stuurde wel een beleefde brief over Chartres), en bv. Leko vond het jammer dat Firouzja het WK Rapid/Blitz liet schieten maar zag hem niettemin heel graag in het Kandidatentornooi. Als het Niemann was geweest, hadden een pak betrokkenen al een fikse rechtszaak aan de broek … 

Daarmee sluiten we het boeltje af voor dit jaar. Ik maak van de gelegenheid gebruik om u allen een allergunstigst 2024 te wensen: moge het niet “NIE UW JAAR” zijn, maar “WEL UW JAAR”! En omdat je niemand mag tekortdoen, wens ik mezelf ook wat toe, bv. iets wat op punten lijkt in het lopende clubkampioenschap, vooraleer ik alweer afscheid moet nemen van reeks 1 en één of misschien wel twee niveaus lager terechtkom, waar nederlagen en gemiste kansen zoveel meer frustratie zullen opleveren dan ze nu doen …